Πνιγμός στη θάλασσα, τι πρέπει να γνωρίζουμε;

Πνιγμός στη θάλασσα
Τι πρέπει να γνωρίζουμε;

Δρ. Χαράλαμπος Γκούβας (*)

Στατιστικά: Η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία έχει καταγράψει κατά την εικοσαετία 1980-1999 στην Ελλάδα, 5704 πνιγμούς. Στατιστικά αντιστοιχούν 285 νεκροί από πνιγμό ετησίως. (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, 2000) Το έτος 2000, ανακοινώθηκε από το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, ότι από τον Ιανουάριο του 2000 μέχρι τα μέσα Ιουλίου 2000, έχουν πνιγεί στις ελληνικές παραλίες 129 άτομα. Το ποσοστό θυμάτων πνιγμού μέχρι 50 ετών, ανέρχεται σε 27% (33 άτομα) και το ποσοστό θυμάτων πνιγμού άνω των 50 ετών ανέρχεται σε 73% (89 άτομα). Η συχνότερη αιτία θανάτου παιδιών κατά τους θερινούς μήνες είναι ο πνιγμός (Πανελλήνια Ομοσπονδία Ναυαγοσώστων, ανακοίνωση 12 Αυγούστου 2003). Περίπου το 70% των πνιγμών συμβαίνει στη θάλασσα, το 25% σε πισίνες και το υπόλοιπο 5% σε λίμνες και ποτάμια (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία, 2000). Παρακολουθώντας την υποδομή της χώρας απέναντι στην ασφάλεια και την προστασία του πολίτη στις ακτές από τον κίνδυνο πνιγμού, διαπιστώνουμε την σοβαρή έλλειψη οργάνωσης και εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας. Από το έτος 1987 μέχρι το τέλος 2003 πνίγηκαν στη θάλασσα στην Ελλάδα 4.671 άτομα, δηλαδή 667 άτομα το χρόνο. Ο αριθμός αυτός αφορά κυρίως ηλικιωμένους και παιδιά. Από αυτά τα άτομα που πνίγηκαν οι 972 ήταν αλλοδαποί τουρίστες. Είναι ντροπή αλλά η Ελλάδα κατατάσσεται δεύτερη σε πνιγμούς παγκοσμίως και πρώτη στην Ευρώπη. Οι πνιγμοί στην Ελλάδα αποτελούν τη δεύτερη ατυχηματική αιτία θανάτου μετά τα τροχαία ατυχήματα. (Πηγή: Νίκος Γιοβανίδης, Διευθυντής Ελληνικής Ναυαγοσωστικής Ακαδημίας, 2004).

Στις 7 Φεβρουαρίου 2000, τέθηκε σε εφαρμογή το Προεδρικό Διάταγμα 23, ΦΕΚ 18Α/ 7-2-2000, το οποίο ρητά καθορίζει την αναγκαιότητα ύπαρξης ναυαγοσωστών σε όλες τις πολυσύχναστες παραλίες της χώρας και όχι μόνο στις ελάχιστες οργανωμένες. Παλαιότερος νόμος από τις 24 Ιανουαρίου 1973 επέβαλε την ύπαρξη επόπτη ασφαλείας σε κάθε πισίνα ξενοδοχείου. Δυστυχώς μέχρι το έτος 2004 οι Δήμοι δεν είχαν υπολοιήσει ακόμη αυτό το Προεδρικό Διάταγμα με αποτέλεσμα να χάσουμε στη θάλασσα τουλάχιστον 2.500 άτομα. Ένα τέχνασμα πού χρησιμοποιούν οι Δήμοι για να αποφύγουν το κόστος των ναυαγοσωστών είναι η καθυστερημένη προκήρυξη θέσης, οπότε εντός της θερινής περιόδου είναι αδύνατο να βρεθεί ναυαγοσώστης και έτσι δικαιολογούνται στα κατά τόπους Λιμεναρχεία.

Τι είναι πνιγμός και τι υδροπληξία;
«Υδάτινος Πνιγμός είναι σύνολο ασφυκτικών φαινομένων και πολύπλοκες βιοχημικές μεταβολές και διαταραχές που ακολουθούν την απόφραξη των αεροφόρων οδών από βύθιση του σώματος στο νερό, και τελικά επιφέρουν το θάνατο. Εάν δεν επέλθει ο θάνατος και το θύμα διασωθεί το ατύχημα λέγεται υδροπληξία».

Πώς πνίγεται ένα άτομο στη θάλασσα;
Ο πνιγμός είναι θανατηφόρος εκτός αν έγκαιρα το θύμα διασωθεί και υποστεί ανάνηψη, οπότε επιβιώνει. Στην περίπτωση πνιγμού σε θαλασσινό νερό, πού είναι υπέρτονο διάλυμα με 3% χλωριούχο νάτριο, όταν το νερό μπεί στις πνευμονικές κυψελίδες, «τραβάει» το νερό από τα τριχοειδή και τα κύτταρα, οπότε επέρχεται αιμοσυμπύκνωση, ελάττωση του όγκου αίματος, οξύ πνευμονικό οίδημα, υποξία και θάνατος. Η εισπνοή αλμυρού νερού, προκαλεί έντονο ερεθισμό στο λάρυγγα και προκαλεί λαρυγγόσπασμο με σκοπό την είσοδο περαιτέρω νερού στους πνεύμονες, αλλά ταυτόχρονα αποκόπτεται και η παροχή αέρος. Ετσι προκαλείται υποξία, ανοξία, απώλεια συνείδησης, λύση του λαρυγγόσπασμου, και ελεύθερη πλέον είσοδος νερού στους πνεύμονες, βύθιση του σώματος και θάνατος.

Ποια είναι τα αίτια των πνιγμών στη θάλασσα;
1) Σε γενικές γραμμές ο Ελληνικός λαός δεν γνωρίζει να κολυμπά σωστά ή δεν γνωρίζει καθόλου.
2) Αδυναμία της πολιτείας να εφαρμόσει τους ήδη ψηφισμένους νόμους με αποδέκτες τους Ο.Τ.Α.
3) Η πολιτεία δεν έχει δημιουργήσει κίνητρα να γίνει κάποιος ναυαγοσώστης. Εδώ ισχύει κάτι τραγελαφικό. Μέχρι το έτος 2004, το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας κατόπιν εξετάσεων χορηγεί δίπλωμα ναυαγοσώστη, ενώ το Υπουργείο Εργασίας δεν το αναγνωρίζει ως επάγγελμα! Ετσι όταν προσλαμβάνονται αυτό γίνεται με μισθό «ενειδίκευτου εργάτη»!!!
4) Έλλειψη εκπαιδευτικών προγραμμάτων κολύμβησης και διάσωσης από την πολιτεία, ενώ χώρες της ΕΕ πού δεν βρέχονται από θάλασσα έχουν τέτοια προγράμματα!!!
(Πηγή: Νίκος Γιοβανίδης, Διευθυντής Ελληνικής Ναυαγοσωστικής Ακαδημίας, 2004)

Ποια είναι τα τρία στάδια του πνιγμού;
1) Πρώτο στάδιο: Το θύμα βυθίζεται κρατώντας την αναπνοή του, ξαναγυρίζει στην επιφάνεια κάνοντας άτακτες και απεγνωσμένες κινήσεις και βυθίζεται ξανά.
2) Δεύτερο στάδιο: Το θύμα με μια εισπνοή μέσα στο νερό, εισροφά μια μικρή ποσότητα νερού η οποία προκαλεί λαρυγγόσπασμο με αποτέλεσμα να χάσει τις αισθήσεις του.
3) Τρίτο στάδιο: Λόγω της απώλειας αισθήσεων, επέρχεται λύση του λαρυγγόσπασμου, οι πνεύμονες γεμίζουν ενεργητικά με νερό, το σώμα γίνεται πιο βαρύ και τελικά βυθίζεται συνήθως νεκρό.

Πως πεθαίνει ένας άνθρωπος από πνιγμό στη θάλασσα;
Η παλαιά διατυπωμένη άποψη ότι ο φαγωμένος κολυμβητής κινδυνεύει να πνιγεί από καρδιακό πρόβλημα γιατί δήθεν ‘’όλο το αίμα πηγαίνει στο πεπτικό σύστημα και ισχαιμεί η καρδιά’’ δεν ευσταθεί πλέον, τουλάχιστον για υγιή άτομα πού δεν πάσχουν από στεφανιαία νόσο. Ο ιατρικός μηχανισμός που αποδείχθηκαν ότι φταίει για τους πνιγμούς ανθρώπων είναι ο εξής:
1. Αδυναμία επίπλευσης του θύματος και είσοδος νερού στο αναπνευστικό σύστημα
2. Ανεπαρκής επιτήρηση νηπίου ή παιδιού, εκ μέρους των ενηλίκων συνοδών τους.
3. Άγνοια κολύμβησης, ή κύματα, ή κράμπα με επακόλουθα πανικό, βύθιση και ασφυξία
4. Λαρυγγόσπασμος στο θύμα, από τυχαία απότομη είσοδο αλμυρού θαλασσινού νερού στό λάρυγγα. Το 15% των θανατηφόρων πνιγμών οφείλεται στο λαρυγγόσπασμο.
5. Εισρόφηση γαστρικού υγρού σε άτομα που κολυμπούν φαγωμένα.
6. Ζάλη κάθε είδους και προέλευσης (πχ καρδιογενής ίλιγγος, υπόταση, εγκεφαλική ισχαιμία, κλπ), ιδίως σε ηλικιωμένα άτομα.
7. Τραυματισμός του θύματος από πλωτό μεταφορικό μέσον (κανόε, κρίς κράφτ, jet ski, κλπ)
8. Πνιγμός σε ναυαγούς χωρίς σωσίβιο, γιατί έχει πολύ κύμα, είτε γιατί κουράσθηκαν να κολυμπούν, είτε από ατυχηματική υποθερμία.

Ποιος είναι ο βασικός κανόνας διάσωσης στο νερό;
ΠΡΟΣΟΧΗ: Η πείρα έδειξε ότι ο μεγάλος κίνδυνος σε μια διάσωση πνιγόμενου είναι, ότι το θύμα γαντζώνεται κυριολεκτικά επάνω στο σωτήρα του και τον παρασύρει στο βυθό. Η πείρα έδειξε ότι κατά κανόνα σε περιπτώσεις μη επαγγελματικής διασώσεως πνιγόμενου, πνίγεται και ο ερασιτέχνης διασώστης!!!. Eτσι, ποτέ δεν ‘’βουτάμε’’ εν ψυχρώ να σώσουμε κάποιον πού πνίγεται. Ακολουθούμε άλλη μέθοδο!!! Ο βασικός κανόνας διάσωσης είναι το αρκτικόλεξο «ΠΕΡΥΚΩΠΗ» = ΠΕταξε, ΡΥμούλκησε, ΚΩπηλάτησε, ΠΗγαινε.

Ετσι λοιπόν ισχύουν οι εξής βασικές οδηγίες ΔΙΑΣΩΣΗΣ:
1) Όταν το θύμα βρίσκεται κοντά στην ακτή μπορούμε να πετάξουμε ένα σωσίβιο, ένα σχοινί, μια πετσέτα, ένα ξύλο και να τον τραβήξουμε στη στεριά.
2) Αν μπορούμε να πλησιάσουμε το θύμα πατώντας στο βυθό, σπρώχνουμε προς το μέρος του ένα σωσίβιο, μια σαμπρέλα, ένα στρώμα θαλάσσης για να κρατηθεί μέχρι να φτάσει η ασφαλής βοήθεια.
3) Εάν υπάρχει διαθέσιμη βάρκα, είναι η καλύτερη λύση, το πλησιάζουμε και το ενθαρρύνουμε να κρατηθεί από αυτήν ή από κάποιο κουπί, και προσπαθούμε να τραβήξουμε το θύμα μέσα στη βάρκα.
4) Ποτέ δεν προσπαθούμε να διασώσουμε πνιγόμενο μέσα στο νερό αν δεν έχουμε την κατάλληλη εκπαίδευση ναυαγοσώστη και δεν διαθέτουμε πλευστικά σωστικά μέσα (αερολάλαμος, σωσίβιο γιλέκο, κλπ).
5) Η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ) δεν μπορεί να εφαρμοσθεί μέσα στο νερό, είναι επικίνδυνο και αποτελεί χάσιμο χρόνου.
6) Μόλις μεταφέρουμε το θύμα στην ακτή αρχίζουμε αμέσως ΚΑΡΠΑ, έχοντας υπ όψι ότι μπορεί το θύμα να κάνει εμετό και να γίνει εισρρόφηση.

Τι πρέπει να κάνετε εάν είστε παρατηρητής πνιγόμενου ατόμου;
1) Εάν το θύμα είναι στα ρηχά και πατάτε, βγάλτε το αμέσως έξω και αρχίστε ΚΑΡΠΑ.
2) Εάν το θύμα είναι στα βαθειά, μην επιχειρήσετε μόνος σας διάσωση του, άν δεν βρίσκονται και άλλα έμπειρα άτομα δίπλα σας, ή ναυαγοσώστης ή δεν έχετε σωστικά και πλευστικά μέσα (σωσίβια γιλέκα, αεροθάλαμους, βάρκα, κλπ).
3) Μην επιχειρήσετε διάσωση του θύματος άν δεν είστε καλός κολυμβητής. Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν μεγάλη πιθανότητα να πνιγείτε και σείς, αν το θύμα δεν είναι στα ρηχά.
4) Πρίν επιχειρήσετε διάσωση του θύματος αφαιρέστε τα ρούχα σας και εξασφαλίστε διασωστικό μέσο πλεύσεως. Ακόμα και ένα παιδικό μπρατσάκι ή ένα σωσίβιο μπορεί να φανεί σωτήριο. Η άριστη λύση είναι να επιχειρήσετε διάσωση φορώντας σωσίβιο γιλέκο. Κάθε κολυμβητής πρέπει να διαθέτει ένα στό αυτοκίνητό του.
5) Χρησιμοποιήστε την ειδική τεχνική διασώσεως του θύματος εκ των όπισθεν.
6) Αφού βγάλετε το πνιγμένο άτομο στήν ακτή αρχίστε αμέσως ΚΑΡΠΑ. χωρίς να τόν γυρίσετε ανάποδα γιά να βγούν τα νερά από το αναπνευστικό.
7) Ζητήστε από άλλους να καλέσουν ασθενοφόρο (ΕΚΑΒ 166) και συνεχίστε την προσπάθεια ΚΑΡΠΑ.
8) Η υποθερμία η προκαλούμενη από το κρύο νερό μειώνει τις απαιτήσεις των ιστών σε οξυγόνο και μας δίνει χρόνο να δράσουμε περισσότερο για ανάνηψη.

Ποιες είναι οι πρώτες βοήθειες στο πνιγμένο άτομο, που το έβγαλαν ήδη στη στεριά;
Τα παρακάτω δεν αφορούν διάσωση, παρά οδηγίες ανάνηψης σε θύμα πού ήδη βρίσκεται στη στεριά ή σε σκάφος. Αν είστε έμπειρος στις πρώτες βοήθειες, να αναλάβετε αστραπιαία «αρχηγός» και κάντε γρήγορα τα εξής:
1) Εάν παρευρίσκεται ΝΑΥΑΓΟΣΩΣΤΗΣ μην εμπλέκεσθε στις πρώτες βοήθειες εκτός αν σας το ζητήσει.
2) Βεβαιωθείτε πρώτα ότι το θύμα δεν είναι νεκρό από ώρα, ώστε να μην κάνετε τεχνητή αναπνοή σε πτώμα.
3) Διώξτε με επιτακτικό τρόπο τους περίεργους από γύρω. Αν παραστεί ανάγκη βρίστε τους γιατί υπάρχει συνήθεια να μαζεύονται εκατοντάδες άτομα για να χαζέψουν από περιέργεια παρά να προσφέρουν.
4) Ορίστε άλλο ένα πρόσωπο ως βοηθό να διώχνει συνεχώς τους περίεργους από πάνω την ώρα της τεχνητής αναπνοής και να σε βοηθάει στους χειρισμούς.
5) Ορίστε έναν άλλο βοηθό να καλέσει ασθενοφόρο και την αστυνομία, ή να ετοιμάσει αυτοκίνητο. Συνήθως παρευρίσκονται εκατοντάδες άτομα αλλά όλοι περιμένουν τους άλλους να καλέσουν ασθενοφόρο και κανείς τελικά δεν καλεί (166).
6) Η παλαιά άποψη «γυρίστε τον πνιγμένο ανάποδα να βγάλει το νερό» δεν ισχύει πλέον, διότι απεδείχθη αναποτελεσματική, χρονοβόρα και άχρηστη (συνήθως δεν βγαίνουν νερά).
7) Αρχισε αμέσως ΚΑΡΠΑ (καρδιοαναπνευστική αναζωογόννηση) με το θύμα ύπτιο αφού αφαιρέσετε από το στόμα του ΟΛΑ τα ξένα σώματα (φύκια, μασέλες, κλπ). Το θύμα στο οποίο έγινε έγκαιρα καρδιοαναπνευστική ανάνηψη, έχει 5πλάσια πιθανότητα να μην παρουσιάσει επιπλοκές ύστερα από έναν παρ' ολίγον πνιγμό.
8) Φρόντισε να γίνονται τουλάχιστον 60 καρδιακές μαλάξεις στο λεπτό (μία το δευτερόλεπτο) και δεκαέξι (16) αναπνοές-εμφυσήσεις στο λεπτό (μία ανά 4 δευτερόλεπτα περίπου). Καλό είναι να υπάρχουν δύο άτομα ένας για τις μαλάξεις και ένας για την αναπνοή.
9) Εάν δεν επιθυμούμε επαφή στόματος με στόμα, δοκιμάστε τη μέθοδο Sylvester με τις ανατάσεις χεριών, αντί για εμφυσήσεις αέρος ή χρησιμοποιήστε πλαστικό αεραγωγό αν έχετε στο αυτοκίνητό σας.
10) Μην απογοητεύεσθε και συνεχίστε την τεχνητή αναπνοή πολύ ώρα. Εχει αναφερθεί ανάνηψη θύματος μετά από 30-45 λεπτά.
11) Σκεπάστε το θύμα με ρούχα για να μην υποστεί ατυχηματική υποθερμία.
12) Μόλις το θύμα αρχίσει να αναπνέει, οργανώστε τη μεταφορά του σε νοσοκομείο, γιατί συνήθως ακολουθεί πνευμονικό οίδημα από το θαλασσινό νερό ή πνευμονία.
13) Μη μεταφέρεις ένα θύμα πνιγμού πού είναι σε κυάνωση (μελανιασμένο) και δεν αναπνέει. Θα πεθάνει σε 3-5 λεπτά. Είναι προτιμότερο να γίνει η ΚΑΡΠΑ επί τόπου.
14) Εφόσον το θύμα ανανήψει και αποκατασταθεί αυτόματη αναπνοή και κυκλοφορία μπορεί να μεταφερθεί στο νοσοκομείο με ασθενοφόρο.
Μαθήματα Καρδιοαναπνευστικής ανάνηψης (ΚΑΡΠΑ)
Μαθήματα καρδιοαναπνευστικής ανάνηψης μπορείτε να παρακολουθήσετε στα εξής σημεία:
1) Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός Δ/νση Νοσηλευτικής- Υπηρεσία Αγωγής Υγείας Τηλ.: 2108227438
2) Σωματείο "ΠΝΟΗ- Φίλοι Εντατικής Θεραπείας Παιδιού" Μιχαλακοπούλου 159, ΤΚ:11527, Αθήνα Τηλ:0107486801
3) Ελληνική Ναυαγοσωστική Ακαδημία (ΕΝΑΚ): Τηλέφωνα Πρέβεζας: 26820-26664 και 6944-804565,
4) Σεμινάρια του ΕΚΑΒ σε όλη την Ελλάδα, και Σεμινάρια του ΕΕΣ σε όλη την Ελλάδα.

Ο Δρ. Χαράλαμπος Γκούβας, είναι Ορθοπεδικός Χειρουργός, Τραυματολόγος, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, και Διευθυντής του Ιδρύματος «Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Πρέβεζας Χαράλαμπος Γκούβας»
prevezamuseum@gmail.com