Η Δημοκρατία στο παρόν και το μέλλον.

ΠΟΛΙΤΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

του Πάνου Τότσικα
Η έννοια του «πολίτη» επανεμφανίζεται στο προσκήνιο τις τελευταίες δεκαετίες σηματοδοτώντας κάτι περισσότερο από τον απλό κάτοικο των πόλεων ή τον απλό ψηφοφόρο για την ανάδειξη εκπροσώπων στο Κοινοβούλιο ή στα Τοπικά Συμβούλια.
Η σημερινή έννοια του πολίτη, συνδέεται συνήθως με τον προσδιορισμό «ενεργός», που σημαίνει ότι ως πολίτες θεωρούνται αυτοί οι οποίοι παρεμβαίνουν στα «κοινά», είτε συμμετέχοντες σε κάποιες συλλογικότητες που λειτουργούν ομαδικά, είτε δραστηριοποιούνται ως αυτόνομα άτομα και κατά το μεταξύ δύο εκλογικών διαδικασιών μεσοδιάστημα (1).
Ο «πολίτης» σε αντίθεση με τον «κάτοικο» δεν ενδιαφέρεται απλώς για την γειτονιά του ή τον Δήμο του, αλλά συνδέει τις διεκδικήσεις του με τις ευρύτερες κοινωνικές ανάγκες: την υπεράσπιση του δημόσιου χώρου και της δημόσιας περιουσίας, την υπεράσπιση του φυσικού περιβάλλοντος, των ορεινών όγκων, των δασικών και παραλιακών χώρων, της δημόσιας συγκοινωνίας,(2) της δημόσιας εκπαίδευσης και υγείας, των δημόσιων επιχειρήσεων και εγκαταστάσεων. Εναντιώνεται στη συρρίκνωση των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, στην κρατική τρομοκρατία και την καταστολή των κοινωνικών κινημάτων. Εναντιώνεται στην άνιση κατανομή του κοινωνικού πλούτου, διεκδικώντας λύσεις συνολικότερες, λύσεις που να μην συνδέονται απλώς με τα προσωπικά του επαγγελματικά και οικονομικά συμφέροντα.
Ο «πολίτης» δεν ενδιαφέρεται απλώς για την βελτίωση ή τη μη υποβάθμιση των συνθηκών της ζωής του, δεν αδιαφορεί για τις συνέπειες των αιτημάτων και των επιλογών του, σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία.
Κάτοικοι κάποιων περιοχών, αρνούνται τη λειτουργία κάποιων οχλουσών εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων στην περιοχή τους, δεδομένου ότι είναι ήδη πολύ επιβαρημένη (π.χ. Δυτική Αττική) και έχουν δίκιο, ενώ κάποιοι κάτοικοι κάποιων άλλων περιοχών, αρνούνται τη λειτουργία κοινωνικά αναγκαίων εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων στην περιοχή τους, προτείνοντας να πάνε λίγο παραπέρα (π.χ. εγκαταστάσεις για άτομα με ειδικές ανάγκες) και έχουν άδικο.
Οι «πολίτες» σε αντιπαράθεση πολλές φορές με τους «κατοίκους» αλλά και με τους «εργαζόμενους» μιας περιοχής, ή μιας επιχείρησης, αναζητούν συνολικές και κοινωνικά δίκαιες λύσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για «αριστερούς» πολίτες.
Μια πρόταση για τον ΣΥΡΙΖΑ
Ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥ.ΡΙΖ.Α) αποτελεί την «έκπληξη» των τελευταίων βουλευτικών εκλογών, με την έννοια όχι μόνο της αύξησης του ποσοστού του αλλά κυρίως με τη σύνθεση της κοινοβουλευτικής του ομάδας.
Γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ, φαίνεται σήμερα να συσπειρώνονται όχι μόνο τα κόμματα και οι πολιτικές οργανώσεις που τον συγκρότησαν και τον στήριξαν, αλλά και ένα πλήθος ανένταχτων αριστερών πολιτών, οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε διάφορες συλλογικότητες.
Ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται σήμερα να αποτελεί ένα «χώρο υποδοχής» πολιτών με διάφορες καταβολές και προελεύσεις: από παραδοσιακούς δημοκράτες, κομμουνιστές και σοσιαλιστές, μέχρι ακροαριστερούς (μαοϊκούς, τροτσκιστές, κ.ά.), οικολόγους, αυτόνομους και αντιεξουσιαστές.
Το ζήτημα που τίθεται, ωστόσο, είναι: μπορεί όλο αυτό το δυναμικό να συσπειρωθεί ουσιαστικά και όχι μόνο εκλογικά, να αποτελέσει μια δύναμη ανατροπής του σημερινού πολιτικού σκηνικού; Και σε ποια πολιτική βάση και ιδεολογική κατεύθυνση, μπορεί να συνυπάρξει αυτό το δυναμικό;
Πιστεύω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να μετατραπεί από εκλογικό σχήμα σε ένα φορέα κοινής πολιτικής παρέμβασης και δράσης αριστερών πολιτών, οι οποίοι θα συσπειρώνονται μέσα από θεματικές επιτροπές τοπικού ή κεντρικού χαρακτήρα.
Οι θεματικές αυτές επιτροπές συγκροτούνται πρωτοβουλιακά από τους ενδιαφερόμενους επί παντός επιστητού (π.χ. από το ασφαλιστικό μέχρι τη διάσωση της αρκούδας) και διαμορφώνουν απόψεις, οι οποίες συζητούνται σε ανοιχτές συνελεύσεις.
Εκεί «παράγονται» οι θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ τις οποίες υποστηρίζουν στη συνέχεια οι εκλεγμένοι εκπρόσωποί του σε διάφορα πάνελ, στα ΜΜΕ, στη Βουλή, κ.λπ.
Προφανώς, το προηγούμενο σχήμα δεν φιλοδοξεί να αποτελέσει το οργανωτικό πλαίσιο λειτουργίας του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά απλώς να υποδηλώσει μια δυνατότητα εναλλακτικής συσπείρωσης και παρέμβασης των πολιτών σε τοπικό και κεντρικό επίπεδο.
Εκτιμώ ότι το κύριο πολιτικό ζήτημα που τίθεται είναι η διαμόρφωση των θέσεων του ΣΥΡΙΖΑ μέσα από άμεσες και δημοκρατικές διαδικασίες ενώ η κύρια ιδεολογική κατεύθυνση του θα πρέπει να υπερβεί τις παραδοσιακές αντιπαραθέσεις.
Η δημοκρατία του μέλλοντος, θα είναι ή άμεση ή ανύπαρκτη. Το περιεχόμενο της κοινωνίας που οραματιζόμαστε δεν μπορεί παρά να είναι η Οικο-Ελευθερία.
(1): βλ. και το κείμενό μου «Από την κάλπη στα κινήματα», ΓΑΛΕΡΑ τ. 25, Οκτώβριος 2007.
(2); Το κείμενο αυτό δημοσιεύεται στη ΓΑΛΕΡΑ Νο 30 Μάρτιος 2008