Μείωση δαπανών με βελτίωση της περίθαλψης.

Μείωση δαπανών με βελτίωση της περίθαλψης
Αλήθεια ή μύθος;

της Ουρ. Σπυράκου-Παπακωνσταντίνου MD, MSc, PhD, FASCP Μεταπτυχιακό δίπλωμα στη Διοίκηση Μονάδων Υγείας
Με αφετηρία το παρόν άρθρο η ΙΣΟΠΟΛΙΤΕΙΑ ξεκινάει μια σειρά επιστημονικών δημοσιευμάτων με θέμα τη δυνατότητα μείωσης των δαπανών περίθαλψης, η οποία όμως δεν θα συνοδεύεται από αντίστοιχη μείωση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Θα εξετασθεί εξ άλλου επιστημονικά η κατ’ αρχήν ουτοπική θέση της πιθανότητας να υπάρξει βελτίωση της περίθαλψης με ταυτόχρονη μείωση της καταβαλλόμενης από τον ασθενή ή τον ασφαλιστικό του φορέα δαπάνης.
Στα πλαίσια αυτά είναι καλόδεχτη οποιαδήποτε άποψη από οποιονδήποτε προερχόμενη, αρκεί να έχει επαρκή τεκμηρίωση και λογικό ειρμό.
Α΄μέρος: Φάρμακα με κοινόχρηστη ονομασία (Generics)
Γενικά τα φαρμακευτικά προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά διακρίνονται προς τον τρόπο πώλησης σε εκείνα που διατίθενται μόνο με ιατρική συνταγή και στα πωλούμενα χωρίς ιατρική συνταγή (Μη υποχρεωτικά συνταγογραφούμενα φάρμακα / ΜΗΣΥΦΑ, ή στα Αγγλικά: Over the counter / OTC).
Ως προς την πηγή προέλευσης τα φάρμακα διαιρούνται στα πρωτότυπα (brand name), δηλ. ευρεσιτεχνίες με κατοχυρωμένα δικαιώματα προστασίας και τα κοινόχρηστης ονομασίας (generics), που συχνά αναφέρονται και ως «αντίγραφα», δηλαδή φάρμακα όμοιας χημικής σύνθεσης, που παράγονται με ίδια ή διαφορετική μέθοδο, συνήθως μετά την παρέλευση 20ετίας από την απόκτηση της αρχικής πατέντας.
Κατά κανόνα τα generics πωλούνται σε τιμές χαμηλότερες και ειδικότερα στην Ελλάδα η τιμή τους έχει καθοριστεί στο 80% της τιμής των αντίστοιχων πρωτότυπων σκευασμάτων. Γενικά διατίθενται στην αγορά με την κοινόχρηστη επιστημονική ονομασία τους π.χ. Enalapril για το αντιϋπερτασικό που είναι γνωστό εμπορικά ως Renitec. Οι μορφές διάθεσης είναι ίδιες με των πρωτότυπων σκευασμάτων, μερικές όμως φορές κυκλοφορούν και μορφές που καθιστούν ευκολότερα προσαρμόσιμη την αγωγή, π.χ. το Enalapril διατίθεται και σε δισκία των 10 mg ενώ το Renitec μόνο σε 5 και 20 mg.
Τα κοινόχρηστης ονομασίας φάρμακα διατίθενται κατ’ αρχή στην αγορά με το όνομα της δραστικής ουσίας που περιέχουν. Σε ορισμένες όμως χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, κυκλοφορούν ουσιωδώς όμοια φάρμακα με νέο εμπορικό όνομα (branded generics).
Η επικρατούσα άποψη μεταξύ των θεραπευτών ιατρών είναι ότι πιθανότατα τα πρωτότυπα φάρμακα έχουν καλύτερη αποτελεσματικότητα λόγω της αξιοπιστίας της παραγωγού εταιρείας. Η άποψη αυτή, που ενισχύεται και από το γεγονός ότι σημαντικό μέρος της ιατρικής ενημέρωσης ελέγχεται μέσω χορηγιών από τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά στην εποχή της βασισμένης σε αποδείξεις ιατρικής (evidence based medicine). Αντίθετα υπάρχουν σοβαρές μελέτες που αποδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο.
Ενδεικτικά αναφέρεται η ανακοίνωση της Dong και των συνεργατών της που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο του 1997 στο ιατρικό περιοδικό JAMA (Journal of the American Medical Association). Το ιστορικό αυτής της μελέτης έχει αξία, γι αυτό και αναφέρεται: Το 1997, η εταιρεία Boots , μετέπειτα Knoll , χρηματοδότησε έρευνα βιοϊσοδυναμίας του φαρμάκου της Synthroid (δραστική ουσία: levothyroxine) που διεξήχθη στο τμήμα Κλινικής Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου του Σαν Φρανσίσκο. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν πως το πρωτότυπο φάρμακο, αν και ακριβότερο, δεν είχε καλύτερη βιοϊσοδυναμία από τη generic levothyroxine. Σημειώνεται ότι η έρευνα δημοσιεύθηκε παρά τις αντιρρήσεις της χρηματοδότριας εταιρείας που, χρησιμοποιώντας το δικαίωμα που της έδινε το συμβόλαιο με το Πανεπιστήμιο , απαίτησε τη μη δημοσίευση των αποτελεσμάτων.
Με βάση τα παραπάνω σε μερικές Ευρωπαϊκές χώρες οι ασφαλιστικοί οργανισμοί ζητούν από τους συνεργαζόμενους γιατρούς να προτιμούν τη συνταγογράφηση generics, όταν αυτό δεν αποβαίνει σε βάρος της υγείας των ασθενών.
Όσον αφορά στην Ελλάδα οι περισσότερες λειτουργούσες εγχώριες φαρμακευτικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ουσιωδώς ομοίων φαρμάκων (branded generics) μερικά από τα οποία εξάγονται σε προηγμένες υγειονομικά χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής. Διαβάσαμε πρόσφατα (25/6/2007) την ενημέρωση αμιγώς Ελληνικής φαρμακοβιομηχανίας η οποία ανακοίνωσε την έναρξη παραγωγής ισχυρού διαδερμικού generic αναλγητικού που θα διατεθεί στην αγορά των ΗΠΑ μέσα στο 2007 και στις αγορές της Ευρώπης και του Καναδά το 2008.
Είναι προφανές από τα παραπάνω ότι η σχεδιασμένη με παροχή κινήτρων κατεύθυνση των συνεργαζόμενων γιατρών στη συνταγογράφηση generics ή branded generics εκτός από το άμεσο αποτέλεσμα της μείωσης των φαρμακευτικών δαπανών για τους ασφαλιστικούς φορείς θα τονώσει έμμεσα και την εγχώρια φαρμακοβιομηχανία και θα βελτιώσει τους δείκτες ανεργίας.
Είναι αμφίβολο αν σε ανάλογες ενέργειες μπορεί να προβεί το Δημόσιο, αφού ενδεχόμενα θα θεωρηθούν ως άμεση παρέμβαση υπέρ συγκεκριμένου οικονομικού κλάδου. Το κράτος όμως μπορεί να συμβάλει στην επέκταση της χρήσης generics ή branded generics με τον καθορισμό ρεαλιστικών τιμών διάθεσης ή και την πλήρη απελευθέρωση των τιμών με καθορισμό ανώτατης τιμής. Επί πλέον ο ΕΟΦ ή άλλος αντίστοιχος οργανισμός πρέπει να υποχρεώσει στην υποβολή μελέτης βιοϊσοδυναμίας, δηλ. πιστοποίησης της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας οιουδήποτε generic, πριν ληφθεί η έγκριση κυκλοφορίας.
Σημαντικό εξ άλλου θεωρείται για την επιτυχία ενός τέτοιου στόχου η αντικειμενική ενημέρωση των γιατρών και των φαρμακοποιών, αλλά και των ασθενών που συχνά, ανάλογα και με το μορφωτικό τους επίπεδο, πιστεύουν στη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των ακριβότερων φαρμάκων και της κοινής γνώμης που καθοδηγείται έμμεσα μέσα από δήθεν «ενημερωτικές» τηλεοπτικές εκπομπές.
(Δημοσιεύθηκε: 29/7/2007)
Σύντομα το Β΄ μέρος: Χρησιμότητα και κόστος του εργαστηριακού ελέγχου