Παίρνουνε από την Αυτοδιοίκηση ΑΕΙ δίνουνε βορά στην Αγορά τα Πανεπιστήμια

Το κριτήριο για μια μεταρρύθμιση στα ΑΕΙ

Του ΝΙΚΟΥ ΚΟΤΖΙΑ Συγγραφέα, καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιώς nkotzias@otenet.gr

Διαβάζω με προσοχή τη δημόσια συζήτηση που γίνεται για τα ΑΕΙ.

Διαβάζω, επίσης, τις συνεχείς ύβρεις που εκτοξεύει σε βάρος των διδασκόντων η πολιτεία, καθώς και οι αρθρογράφοι του κόμματος του μνημονίου. Η συζήτηση έχει πάρει στραβό δρόμο, όπως στραβά κτιζόντουσαν τα ελληνικά πανεπιστήμια επί υπουργίας πολλών σημερινών μελών της κυβέρνησης, του πρωθυπουργού συμπεριλαμβανομένου.

Ενα ερώτημα είναι κατά πόσο τα πανεπιστήμια που ιδρύθηκαν την τελευταία δεκαετία ήταν πανεπιστήμια με την πλήρη έννοια της λέξης, ανάλογα με εκείνα που ιδρύθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του εξήντα (Πάτρα και Ιωάννινα); Είχαν ως ύψιστο κριτήριο δημιουργίας τους την παραγωγή παν-επιστημονικής γνώσης; Και πώς να γίνει αυτό όταν, επί παραδείγματι, το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου εκτείνεται μεταξύ Σπάρτης, Καλαμάτας, Τρίπολης και Κορίνθου, ενώ εκείνο του Αιγαίου (ένα εξαιρετικό ίδρυμα) «διένεμε» τις σχολές του σε Ρόδο, Σάμο, Χίο, Μυτιλήνη και Σύρο (ναι! Και Σύρο!). Τα πιο πρόσφατα ιδρυθέντα δεν είναι με επάρκεια, παν-επιστημονικοί δημόσιοι χώροι. Χώροι όπου συναντώνται καθημερινά οι πιο διαφορετικές επιστήμες, επιστήμονες και φοιτητές. Τέτοιοι, όπως τους απαίτησε ο Ι. Καντ στην «Διαμάχη των Σχολών» και υλοποίησε ο Χούμπολντ.
Στην Ελλάδα των τελευταίων είκοσι ετών, οι πολιτικοί «ξέχασαν» ότι η έρευνα και η μόρφωση προηγούνται των πελατειακών σχέσεων. Ας κάνουν, λοιπόν, πρώτα επ' αυτού και άλλων πολλών αυτοκριτική και μετά ας τα βάλουν με εκείνες τις πλευρές των ΑΕΙ που είναι κατώτερες των περιστάσεων και τις οποίες εκείνοι νομοθέτησαν.

Ανάλογο πρόβλημα εντοπίζεται, αν εξετάσει κανείς τη διάταξη πολλαπλών «φτηνών» σχολών. Επί παραδείγματι, μόνο τις δύο τελευταίες δεκαετίες ιδρύθηκαν δεκάδες σχολές σε ΤΕΙ και ΑΕΙ που παράγουν λογιστές και άλλους οικονομολόγους. Το ίδιο συμβαίνει αντίστοιχα με σχολές κοινωνικών επιστημών. Αυτές οι σχολές φτιάχτηκαν διότι το κόστος τους είναι μικρό, ενώ παράγουν «υπερπληθυσμό». Δεν κοστίζουν τόσο όσο σχολές για τη νανοτεχνολογία και τη βιογενετική.
Οσες μεταρρυθμίσεις και αν γίνουν στα διοικητικά, που μάλιστα αυτές που έχουν προγραμματιστεί κάθε άλλο παρά είναι οι καλύτερες, το πρόβλημα ουσίας και προσανατολισμού των ΑΕΙ θα παραμένει. Ο νέος νόμος, δηλαδή, αγνοεί ότι το πρωτεύον δεν είναι η διοίκηση των πανεπιστημίων, αλλά η στρατηγική διασύνδεσης ανάμεσα στα πανεπιστήμια που χρειάζεται η Ελλάδα και στο παραγωγικό πρότυπο του 21ου αιώνα.
Το νομοσχέδιο της κυβέρνησης για τα ΑΕΙ, όπως και εκείνο για τον «Καλλικράτη», έχει αποσυνδεθεί από το τι Ελλάδα καλείται να υπηρετήσει. Γι' αυτό δεν έχει όραμα. Δεν προσανατολίζει το Πανεπιστήμιο στην ανάπτυξη της κοινωνίας, αλλά στις επιθυμίες της αγοράς. Παραγωγική ανασυγκρότηση και ενίσχυση της αγοράς (συν ιδιωτικά πανεπιστήμια) δεν είναι το ίδιο. Επιπλέον, κάθε άλλο παρά αποτελεί πρόοδο η μείωση της δημοκρατίας εντός των πανεπιστημίων και η κατάργηση των επιστημονικών τμημάτων. Διότι αν λάβουμε σοβαρά υπόψη μας τα επιχειρήματα της κυβέρνησης ενάντια στη δημοκρατική συμμετοχική δομή των ΑΕΙ, τότε πρέπει να καταργήσουμε και τη δημοκρατία γενικά ...

Συνολικά, το νομοσχέδιο καταγράφει γραφειοκρατικά προβλήματα με τρόπο διαχειριστικό. Αδυνατεί με αφορμή πραγματικά προβλήματα στα ΑΕΙ να δώσει νέα πνοή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Δείχνει να μην κατανοεί ότι τα υπαρκτά προβλήματα δεν δικαιολογούν τον οποιοδήποτε νόμο. Αντίθετα, τα ΑΕΙ χρειάζονται νόμους που δημοκρατικά να τέμνουν την ουσία των προβλημάτων και όχι τη γραφειοκρατική εκδοχή τους.