Δεκαέξι μικροί νέγροι
Του ΚΩΣΤΑ ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ
Τα ευρωπαϊκά πακέτα «διάσωσης» πολλαπλασιάζονται: Ελλάδα, Ιρλανδία, υπόλοιπες χώρες-μέλη στην αναμονή.
Όμως, το πρόβλημα της ευρωζώνης δεν τιθασεύεται, αλλά υποτροπιάζει, επεκτείνεται, απειλεί. Παράλληλα, οι «διασωζόμενες» χώρες εμφανίζουν δυσανεξία έναντι των «διασώσεων» όσον αφορά την ικανότητα ανάκαμψης, ελέγχου των ελλειμμάτων και ακόμη περισσότερο αποπληρωμής του χρέους. Με αβάστακτη ελαφρότητα, ευρωπαϊκές αρχές και εθνικές κυβερνήσεις απορρυθμίζουν, αποδομούν, ιδιωτικοποιούν, πιστεύοντας ότι καθησυχάζουν έτσι τις αγορές. Όμως, οι τελευταίες αποβαίνουν ακόρεστες και αρπακτικές, τόσο περισσότερο όσο βεβαιώνονται ότι από την άλλη πλευρά παραμένει ακόμη «ψαχνό», «εξουθενωμένο και ανυπεράσπιστο θήραμα», πολιτικές ηγεσίες πρόθυμες να το προσφέρουν. Οι «αγορές παραλογίζονται», επιμένει ο
Γερμανός υπουργός Σόιμπλε, όμως πρόγραμμα των ευρωπαϊκών και εθνικών αρχών αποβαίνει να ακολουθούν και να υποκλίνονται σε αυτόν τον «παραλογισμό», αποδιαρθρώνοντας κάθε δομή συνοχής και σταθερότητος που θα εξασφάλιζε στοιχειώδη ορατότητα στις οικονομικές και κοινωνικές δυνάμεις.
Τα ευρωπαϊκά πακέτα «διάσωσης» πολλαπλασιάζονται: Ελλάδα, Ιρλανδία, υπόλοιπες χώρες-μέλη στην αναμονή.
Όμως, το πρόβλημα της ευρωζώνης δεν τιθασεύεται, αλλά υποτροπιάζει, επεκτείνεται, απειλεί. Παράλληλα, οι «διασωζόμενες» χώρες εμφανίζουν δυσανεξία έναντι των «διασώσεων» όσον αφορά την ικανότητα ανάκαμψης, ελέγχου των ελλειμμάτων και ακόμη περισσότερο αποπληρωμής του χρέους. Με αβάστακτη ελαφρότητα, ευρωπαϊκές αρχές και εθνικές κυβερνήσεις απορρυθμίζουν, αποδομούν, ιδιωτικοποιούν, πιστεύοντας ότι καθησυχάζουν έτσι τις αγορές. Όμως, οι τελευταίες αποβαίνουν ακόρεστες και αρπακτικές, τόσο περισσότερο όσο βεβαιώνονται ότι από την άλλη πλευρά παραμένει ακόμη «ψαχνό», «εξουθενωμένο και ανυπεράσπιστο θήραμα», πολιτικές ηγεσίες πρόθυμες να το προσφέρουν. Οι «αγορές παραλογίζονται», επιμένει ο
Γερμανός υπουργός Σόιμπλε, όμως πρόγραμμα των ευρωπαϊκών και εθνικών αρχών αποβαίνει να ακολουθούν και να υποκλίνονται σε αυτόν τον «παραλογισμό», αποδιαρθρώνοντας κάθε δομή συνοχής και σταθερότητος που θα εξασφάλιζε στοιχειώδη ορατότητα στις οικονομικές και κοινωνικές δυνάμεις. Με την προσαρμογή στην υστερία και την ψύχωση των αγορών, οι εταίροι του ευρώ αφοπλίζονται και παραδίδονται, ο ένας μετά τον άλλο, στο μηχανισμό αυτοαφανισμού τους. Κάθε δήλωση Ευρωπαίου ηγέτη αποτελεί έναυσμα για νέο γύρο κερδοσκοπίας, με στοίχημα την αποσταθεροποίηση του ευρώ και συνέπεια την άνοδο επιτοκίων. Εάν η δήλωση είναι ανησυχητική, το ευρώ ολισθαίνει. Εάν είναι καθησυχαστική, κατανοείται ως παραπλανητική, με συνέπεια πάλι τη διολίσθηση.
Η ευρωζώνη έχει αυτοπαγιδευθεί στην εξάρτηση των κρατών-μελών από τις αγορές, ενώ στις άλλες περιοχές -ΗΠΑ, Κίνα, Βρετανία, Ιαπωνία, Βραζιλία- η χρηματοδότηση δημοσίων δαπανών εξασφαλίζεται από κεντρικές τράπεζες. Οι άλλες χώρες διαθέτουν «εξοργιστικό πλεονέκτημα», ενώ η ευρωζώνη «εξοργιστικό μειονέκτημα».
Η σημερινή κρίση του ευρώ απορρέει από την απόκλιση φερεγγυότητος για το αυτό νόμισμα των κρατών-μελών ενώπιον των αγορών. Τα διαφορικά επιτόκια «διορθώνουν» την απόκλιση, αλλά ενθαρρύνουν την κερδοσκοπία. Εάν η χρηματοδότηση εξασφαλιζόταν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είτε μέσω αγορών, αλλά με ενιαίο μηχανισμό, όπως με ευρω-ομόλογα, δεν θα υπήρχε αντικείμενο κερδοσκοπίας και κρίσης. Ποιος ασχολείται με το δημόσιο έλλειμμα και τη φερεγγυότητα κάθε μεμονωμένης αμερικανικής πολιτείας, ενόσω η Ομοσπονδιακή Τράπεζα παραμένει εγγυητής και τελικός πιστωτής; Στην ευρωζώνη δεν υπάρχει πολιτική ενοποίηση ούτε οικονομική ούτε δημοσιονομική. Όμως, θα μπορούσε να εξασφαλίζεται κοινή αντιμετώπιση των κινδύνων δανεισμού, τουλάχιστον για το μέρος του δημοσίου χρέους που συγχωρείται από το Σύμφωνο Σταθερότητος (60% του ΑΕΠ).
Αυτό απορρίπτει η Μέρκελ με αιτιολογικό ότι η από κοινού ανάληψη κινδύνων θα συνεπαγόταν ενοποίηση επιτοκίων και αυτό θα ήταν «αντιπαραγωγικό», διότι, υπογραμμίζει η καγκελάριος, πρέπει τα επιτόκια να είναι υψηλότερα στις «χαλαρές» χώρες, για λόγους σωφρονιστικούς. Όμως, εάν η ευρωζώνη προσελκύει παγκόσμια κερδοσκοπία, αυτό οφείλεται ακριβώς στο αποκλίνον κόστος του ενιαίου νομίσματος. Η γερμανική σωφρονιστική μέθοδος εκτρέφει κερδοσκοπία και αυτή, με τη σειρά της, αποσταθεροποιεί ολόκληρη την ευρωζώνη. Επίσης, στη γερμανική πρόταση συμμετοχής ιδιωτών στο κόστος «διασώσεων», το κράτος «διασώζει» με χρήμα φορολογουμένων επισφαλείς πιστώσεις προς ιδιωτικούς τομείς, ενώ «υπευθυνοποιεί» τη χρηματοδότηση κυρίαρχων κρατών. Οι ιδιώτες «διασώζονται» με δημόσιο χρήμα, τα κράτη αφήνονται στις διαθέσεις των ιδιωτών. Η λιτότητα, οι περικοπές δαπανών, οι απορρυθμίσεις τούς προσφέρουν τα υπόλοιπα.
Η ευρωζώνη έχει αυτοπαγιδευθεί στην εξάρτηση των κρατών-μελών από τις αγορές, ενώ στις άλλες περιοχές -ΗΠΑ, Κίνα, Βρετανία, Ιαπωνία, Βραζιλία- η χρηματοδότηση δημοσίων δαπανών εξασφαλίζεται από κεντρικές τράπεζες. Οι άλλες χώρες διαθέτουν «εξοργιστικό πλεονέκτημα», ενώ η ευρωζώνη «εξοργιστικό μειονέκτημα».
Η σημερινή κρίση του ευρώ απορρέει από την απόκλιση φερεγγυότητος για το αυτό νόμισμα των κρατών-μελών ενώπιον των αγορών. Τα διαφορικά επιτόκια «διορθώνουν» την απόκλιση, αλλά ενθαρρύνουν την κερδοσκοπία. Εάν η χρηματοδότηση εξασφαλιζόταν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είτε μέσω αγορών, αλλά με ενιαίο μηχανισμό, όπως με ευρω-ομόλογα, δεν θα υπήρχε αντικείμενο κερδοσκοπίας και κρίσης. Ποιος ασχολείται με το δημόσιο έλλειμμα και τη φερεγγυότητα κάθε μεμονωμένης αμερικανικής πολιτείας, ενόσω η Ομοσπονδιακή Τράπεζα παραμένει εγγυητής και τελικός πιστωτής; Στην ευρωζώνη δεν υπάρχει πολιτική ενοποίηση ούτε οικονομική ούτε δημοσιονομική. Όμως, θα μπορούσε να εξασφαλίζεται κοινή αντιμετώπιση των κινδύνων δανεισμού, τουλάχιστον για το μέρος του δημοσίου χρέους που συγχωρείται από το Σύμφωνο Σταθερότητος (60% του ΑΕΠ).
Αυτό απορρίπτει η Μέρκελ με αιτιολογικό ότι η από κοινού ανάληψη κινδύνων θα συνεπαγόταν ενοποίηση επιτοκίων και αυτό θα ήταν «αντιπαραγωγικό», διότι, υπογραμμίζει η καγκελάριος, πρέπει τα επιτόκια να είναι υψηλότερα στις «χαλαρές» χώρες, για λόγους σωφρονιστικούς. Όμως, εάν η ευρωζώνη προσελκύει παγκόσμια κερδοσκοπία, αυτό οφείλεται ακριβώς στο αποκλίνον κόστος του ενιαίου νομίσματος. Η γερμανική σωφρονιστική μέθοδος εκτρέφει κερδοσκοπία και αυτή, με τη σειρά της, αποσταθεροποιεί ολόκληρη την ευρωζώνη. Επίσης, στη γερμανική πρόταση συμμετοχής ιδιωτών στο κόστος «διασώσεων», το κράτος «διασώζει» με χρήμα φορολογουμένων επισφαλείς πιστώσεις προς ιδιωτικούς τομείς, ενώ «υπευθυνοποιεί» τη χρηματοδότηση κυρίαρχων κρατών. Οι ιδιώτες «διασώζονται» με δημόσιο χρήμα, τα κράτη αφήνονται στις διαθέσεις των ιδιωτών. Η λιτότητα, οι περικοπές δαπανών, οι απορρυθμίσεις τούς προσφέρουν τα υπόλοιπα.
Στις τρεις τελευταίες δεκαετίες, με επίκληση την παγκοσμιοποίηση και την ανταγωνιστικότητα, εκτινάχθηκαν οι εισοδηματικές ανισότητες και οι αποδόσεις κεφαλαίου. Στη Γαλλία, ο Αταλί εκτιμά ότι μεταφέρονται ετησίως 100 δισ. ευρώ από τους μισθούς στις μετοχές. Οι χρηματιστηριακές αποδόσεις συντρίβουν τις επιχειρηματικές. Το κενό στο εργατικό εισόδημα αντισταθμίζεται με δανεισμό, δηλαδή αύξουσα εξάρτηση των νοικοκυριών από τραπεζικές πιστώσεις.
Εάν η συγκέντρωση πλούτου πραγματοποιείται εκ μεταφοράς μέσω πιστώσεων και όχι άμεσα μέσω παραγωγής, αυτό συνεπάγεται μεταλλαγή του καπιταλισμού σε παρασιτισμό, με νομισματικά οφέλη για ηλικιωμένους αργόσχολους εισοδηματίες, εις βάρος των παραγωγικών ηλικιών. Η υψηλή ανεργία και η καθήλωση των εργασιακών αμοιβών στην τελευταία 30ετία, υπογραμμίζει ο Γάλλος οικονομολόγος, αποθαρρύνουν την παραγωγικότητα εργασίας, την ποιότητα σπουδών, τη γεννητικότητα, ενθαρρύνουν τάσεις αυτοκτονίας.
Τα νοσηρά συμπτώματα, σε έξαρση στην Κίνα και τη Γερμανία, επεκτείνονται στον υπόλοιπο κόσμο, στο μέτρο που γενικεύεται το γερμανο -κινεζικό υπόδειγμα λιτότητος και αποθησαυρισμού των τραπεζών σε συνάλλαγμα και χρυσό. Ο Βρετανός Κέινς διαπίστωνε: «όταν η οικονομία αποβαίνει υποπροϊόν κερδοσκοπίας, τότε ασθενεί». Ο φιλελεύθερος του Χάρβαρντ Ρόγκοφ αναγνωρίζει: η υφεσιακή κατεύθυνση τροφοδοτεί ευρωπαϊκά ελλείμματα και χρέη. «Με έστω μικρή ανάπτυξη, προβλήματα χρέους και ελλειμμάτων δεν θα υπήρχαν».1
1. Kenneth ROGOFF, The Euro at Mid-Crisis, Project-Syndicate, 2/12/10.
Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου 2010
kvergo@gmail.com
Γράφει ο Γιώργος Δελαστίκ
ΑπάντησηΔιαγραφήΖοφερό το παρόν, ακόμη πιο σκοτεινό διαγράφεται το μέλλον. Ο κόσμος που γνωρίσαμε καταρρέει τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Τα κοινωνικά συμβόλαια σκίζονται με πρωτοβουλία των ισχυρών. Οι αδύναμοι οδηγούνται αγεληδόν προς τον κοινωνικό Καιάδα. Η όποια συνεργασία κρατών υπήρχε στο πλαίσιο της ΕΕ εξαφανίζεται σταδιακά. Αντικαθίσταται από σχέσεις επιβολής και υποτέλειας. Οι διακηρύξεις περί ευρωπαϊκής ενοποίησης μεταλλάσσονται σε καθορισμό κανόνων περί «συντεταγμένης χρεοκοπίας» κρατών. Δεν πρόλαβε να κλείσει χρόνο από τότε που τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη της Λισσαβόνας και την αλλάζουν για να την προσαρμόσουν στις διαθέσεις των κερδοσκόπων, των τραπεζών και των «spreads».
Οχι στο ευρωομόλογο, διακηρύσσει η Γερμανίδα καγκελάριος. Αρνείται έτσι το πιο λογικό μέτρο για να χρηματοδοτηθούν τα κράτη της ΕΕ με λογικό επιτόκιο, χωρίς να «στύψουν» τους λαούς τους στη μέγγενη της άνευ ορίων λιτότητας. Υποχρέωσε και τον Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί να ευθυγραμμιστεί με τη θέση της, έτσι ώστε να μην υπάρξει καν συζήτηση για το θέμα αυτό στην ΕΕ.
Οχι στον δανεισμό κρατών απευθείας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, με χαμηλά επιτόκια και μακρά διάρκεια δανείων. Οχι στην αύξηση του ποσού που έχει διαθέσει η ΕΕ για τη διάσωση χωρών-μελών της που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικές δυσκολίες. Το μήνυμα του Βερολίνου είναι σαφές: παρήλθε η εποχή της βοήθειας προς τα κράτη. Βρισκόμαστε πλέον στην εποχή του «σωφρονισμού». Των «δημοσιονομικών στρατοπέδων συγκέντρωσης». Γερμανική πειθαρχία θα επιβληθεί καθʼ άπασαν την επικράτειαν του Ράιχ. Οσες χώρες δεν αντέχουν, αρχικά θα χρεοκοπούν κατʼ απόφαση της ΕΕ και στη συνέχεια θα πετιούνται εκτός ευρώ.
Πώς θα σωθεί το ευρώ με αυτόν τον τρόπο; Εύλογο το ερώτημα. Απλή και η απάντηση: ή τα κράτη της Ευρωζώνης θα μετατραπούν σε «δημοσιονομικές επαρχίες του Ράιχ» και θα τηρούν τις εντολές της Γερμανίας όσα δεινά και αν επιφέρουν στους λαούς τους, οπότε θα διατηρηθεί η σημερινή σύνθεση του ευρώ, ή το ευρώ θα επιβιώσει με λιγότερες χώρες. Κυκλοφορούν ήδη ευρέως στα μεγαλύτερα έντυπα της Γερμανίας οι απόψεις ότι το ευρώ μπορεί να γίνει το νόμισμα ενός σκληρού πυρήνα «γερμανικών» κρατών, χωρίς καν τη Γαλλία!
Η επιβίωση της ΕΕ θα είναι φυσικά άκρως αμφίβολη, αν το ευρώ οδηγηθεί σε διάσπαση, σε αδιέξοδο και σε εγκατάλειψη. Αλλο πράγμα η ΕΕ που υπήρχε πριν από το ευρώ και εντελώς άλλο πράγμα η προσπάθεια επιστροφής εκεί μετά από υποτιθέμενη αποσύνθεση της Ευρωζώνης. Αλλωστε, για να καταρρεύσει η Ευρωζώνη θα έχουν προηγουμένως οδηγηθεί σε δημοσιονομικό αδιέξοδο αρκετές χώρες, οπότε η επιστροφή τους στο εθνικό νόμισμα και η άσκηση αυτοτελούς οικονομικής πολιτικής θα αποτελεί όρο για την επιβίωση του πληθυσμού και των κρατών τους.
Σενάρια καταστροφής μοιάζουν όλα αυτά. Εφιάλτες ταραγμένης νύχτας. Δυστυχώς όμως, τέτοιου είδους προβληματισμοί κυριαρχούν αυτήν την εποχή στην Ευρώπη. Η απαισιοδοξία διαπερνά τα άρθρα και τις αναλύσεις των σοβαρών ευρωπαϊκών εφημερίδων. Ιδίως αν διαβάζει κανείς γερμανικές εφημερίδες τρομάζει με την αλαζονεία και την επιθετικότητα που αποπνέουν. Αυτό το κλίμα δεν προοιωνίζεται τίποτε καλό για το άμεσο μέλλον της ηπείρου μας.
Τα σημεία αναφοράς κλονίζονται και καταρρέουν μέσα στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Η πορεία συνεχούς σταδιακής βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των λαών της Ευρώπης ανακόπτεται βίαια και πανευρωπαϊκά για πρώτη φορά μετά από το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Ο κόσμος διαισθάνεται ότι έχει ξεσπάσει ένας ανελέητος οικονομικός πόλεμος, ο οποίος σε κοινωνικό επίπεδο αρχίζει να έχει δεκάδες εκατομμύρια θύματα.
Τα κόμματα δεν εκφράζουν πλέον συγκεκριμένες πολιτικές και ιδεολογικές επιλογές. Δεν μπορούν έτσι να πείσουν τον λαό ότι οραματίζονται μια άλλη κοινωνία και χαράζουν στρατηγική και τακτική για να την υλοποιήσουν. Τα κόμματα εξουσίας άλλα λένε όταν είναι στην αντιπολίτευση και τα εντελώς αντίθετα κάνουν όταν έρθουν στην κυβέρνηση. Οι κοινωνίες δεν θα αντέξουν επί πολύ τέτοια αφόρητη πίεση. Το ζήτημα είναι αν θα διαρραγούν ή αν θα εκραγούν.