Οι θέσεις της ΟΤΟΕ για τη Χρηματοπιστωτική κρίση.

► ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΤΟΕ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
► ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΧΠ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

«Οι τράπεζες ξαπλωμένες στα φαρδιά πεζοδρόμια
σαν προϊστορικά ζώα που χωνεύουν τη λεία τους»
1953 Τάσου Λειβαδίτη Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου.

Η συνεχιζόμενη παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, ανέδειξε μια σειρά από πελώρια ερωτήματα, όπως αν:
1. υπάρχουν ή όχι αυτόματοι εξισορροπητικοί μηχανισμοί στο χρηματοπιστωτικό σύστημα
2. θα υπάρξουν και ποιες επιπτώσεις μιας ανισορροπίας πάνω στο συνολικό οικονομικό κύκλωμα,
3. επιβάλλεται η κρατική επέμβαση σε μια τέτοια κρίση,
4. και σε ποιο βαθμό επηρεάζεται η ελληνική οικονομία,
και υποχρεώνει την ΟΤΟΕ να πάρει θέση στο όλο ζήτημα, όπως έχει κάνει και στο παρελθόν (όταν ξεκίνησαν τα σχέδια για την απελευθέρωση του ΧΠ Τομέα), για να αναδείξει τις ευθύνες εκείνων που έχτισαν το σημερινό τραπεζικό σύστημα πάνω σε «γυάλινα πόδια» και που εξακολουθούν να κομπάζουν ότι το όλο σύστημα «πλέει σε ασφαλή ύδατα».

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Εξαρχής επισημαίνουμε ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση δεν είναι τυχαία, ούτε είναι αποτέλεσμα ενεργειών κάποιων τεχνοκρατών. Είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων καπιταλιστικών πολιτικών επιλογών.

Είναι αποτέλεσμα μίας συγκεκριμένης αντίληψης για το ρόλο των αγορών και την έλλειψη οποιουδήποτε σοβαρού ρυθμιστικού ελέγχου από το κράτος. Είναι αποτέλεσμα της αντίληψης ότι το δημόσιο συμφέρον πρέπει να υποχωρεί έναντι των ανεξέλεγκτων ιδιωτικών συμφερόντων, έναντι του κέρδους.
Η ιδεολογική σημασία της παγκόσμιας χρηματιστικής κρίσης είναι μεγάλη:
Ο τρόπος λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος διεθνώς έχει στηριχθεί στο βασικό ιδεολόγημα του νεοφιλελευθερισμού ότι η ελεύθερη, ανόθευτη λειτουργία των αγορών διασφαλίζει την αρμονική λειτουργία του οικονομικού συστήματος. Σύμφωνα με αυτήν την δοξασία, όταν παρατηρούνται ανισορροπίες στο σύστημα, η ελεύθερη λειτουργία των αγορών διαθέτει μηχανισμούς εξισορρόπησης, που επαναφέρουν το σύστημα σε ισορροπία. Ωστόσο, η εμφάνιση κρίσεων, όπως αυτή του 1929 ή η σημερινή, συνοδεύονται από την απειλή κατάρρευσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος, και αυτό διαψεύδει τα ιδεολογήματα περί αποτελεσματικότητας των απελευθερωμένων αγορών.

Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Η πτώχευση της Lehman Brothers, μετά την εθνικοποίηση της Freddie Mac και της Fannie Mae, σηματοδοτεί μια μείζονα κρίση της οργάνωσης και του τρόπου λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αποδεικνύει δε με τον πιο ανάγλυφο τρόπο, την ανυπαρξία ή επιεικέστερα την αδυναμία των περίφημων εξισορροπητικών μηχανισμών να επέμβουν διορθωτικά.

Η Lehman είναι ένας πολύ σημαντικός χρηματιστικός παίκτης διότι, διατηρεί δεσμούς με όλες τις τράπεζες και επιχειρήσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα στις ΗΠΑ. Το γεγονός ότι δεν κατέστη δυνατό να αποκατασταθούν οι ισορροπίες του ισολογισμού της δείχνει το μέγεθος του προβλήματος.

Η κρίση αυτή προκλήθηκε από ένα φαινόμενο υπερδανεισμού, για το οποίο ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό οι τράπεζες και οι επενδυτικές εταιρείες. Οι χρηματιστικές επενδύσεις δεν βασίστηκαν σε καταθέσεις και στην ύπαρξη χρηματικών αποθεμάτων, αλλά στην έκδοση τίτλων (που αγόρασαν οι επενδυτικές τράπεζες) μέσω «τιτλοποίησης» στεγαστικών δανείων ή και δανείων με πιστωτικές κάρτες.

Η διαδικασία αυτή συνεχιζόταν όσο τα επιτόκια ήταν χαμηλά και η αξία των ακινήτων αυξανόταν θεαματικά. Σήμερα, η διαδικασία έχει αντιστραφεί: οι επενδυτές δεν θέλουν να αγοράσουν τίτλους που χάνουν αξία, οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να διαγράψουν από την περιουσία τους αυτούς τους απαξιωμένους τίτλους και οι τράπεζες δεν δανείζουν σε άλλες τράπεζες ενόψει του κινδύνου ότι αυτές διατηρούν κρυφές ζημίες. Ως αποτέλεσμα έχουν προκύψει βίαιες κρίσεις στην αλυσίδα των πληρωμών.

Οι τράπεζες ανέλαβαν ένα μεγάλο ρίσκο, ασκώντας αυτήν την επικίνδυνη πολιτική που οδήγησε στην κρίση, μεταξύ άλλων, επειδή η επίβλεψη που άσκησαν επάνω τους οι αρχές ήταν περιορισμένη.

Η κρίση θα συνεχιστεί μέχρις ότου η σχέση μεταξύ ιδίων κεφαλαίων και αξίας ενεργητικού επανέλθει σε ανεκτά επίπεδα. Αυτό σημαίνει ότι η κρίση θα είναι μακρά και επώδυνη.

ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΠΟΥ ΠΑΡΘΗΚΑΝ
Οδηγούν στην απάλυνση των προβλημάτων ρευστότητας που αντιμετωπίζει το ΧΠ σύστημα και δεν αναμένεται να λύσουν την κρίση, αλλά να απαλύνουν τις επιπτώσεις της.

Όταν οι κεντρικές τράπεζες προσφέρουν ρευστότητα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, δημιουργούνται προϋποθέσεις για σημαντική αύξηση του δημοσίου ελλείμματος, του οποίου η κάλυψη θα απαιτήσει αύξηση της φορολογίας. Πέραν των συνεπειών σε ό,τι αφορά την άνιση διανομή του προϊόντος (επειδή οι μισθωτοί θα κληθούν εκ νέου να χρηματοδοτήσουν τα ελλείμματα), η αύξηση της φορολογίας θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα, στα εισοδήματα και στην ανάπτυξη.

Μέσω της αύξησης των επιτοκίων, ένα μέρος του ρίσκου που χαρακτηρίζει σήμερα την αγορά έχει μεταφερθεί στα νοικοκυριά. Το ποσοστό νοικοκυριών που αντιμετωπίζει δυσκολίες στην αποπληρωμή των δανείων αυξάνεται.

«ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ» ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ
Σημαντικά ερωτήματα επίσης τίθενται και πρέπει άμεσα να απαντηθούν γύρω από την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών που θεσπίστηκαν στην «Δεύτερη Συνθήκη της Βασιλείας», σε ό,τι αφορά το Ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό οικοδόμημα. Τα πρόσφατα γεγονότα προσφέρονται σαν ένα άριστο “crash test” που θα μετρήσει την αντοχή του συστήματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θα κρίνει την αξιοπιστία τέτοιων μηχανισμών σε καθεστώς παγκοσμιοποιημένων αγορών.

Η «Βασιλεία ΙΙ», ήλθε να αντικαταστήσει την «Βασιλεία Ι». Το νέο πλαίσιο, εισάγει ριζικές μεταβολές στον τομέα της διαφοροποίησης του κινδύνου. Καλύπτει πλέον διεξοδικά τις καινοτομίες που παρουσιάστηκαν εν τω μεταξύ στην αγορά (π.χ. τιτλοποίηση και πιστωτικά παράγωγα) και χρησιμοποιεί τη διαβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας ως κριτήριο διαφοροποίησης του πιστωτικού κινδύνου. Η εναπόθεση μέρους της ευθύνης για την αξιολόγηση πιστούχων στους διεθνείς οίκους αξιολόγησης (Moody’s S&P κ. ά.) διευρύνει δραματικά το πεδίο των συμμετεχόντων και δημιουργεί πληθώρα αλληλεξαρτήσεων.

Ίσως να είναι ακόμη πολύ νωρίς για να εγερθούν ζητήματα κριτικής πάνω στην αποτελεσματικότητα της «Βασιλείας ΙΙ». Ίσως να μην διαθέτουμε ακόμη επαρκή στοιχεία γι αυτό. Το βέβαιο είναι πάντως πως σε ευρωπαϊκό επίπεδο περισσότερο και σε ελληνικό λιγότερο, υπάρχει ζήτημα εποπτείας. Τα στοιχεία που διαθέτουμε συνηγορούν στην άποψη πως, οι ελεγκτικοί μηχανισμοί είναι πλημμελώς στελεχωμένοι και το κανονιστικό πλαίσιο υπάρχει μόνο «στα χαρτιά», γεγονός που πρέπει να αντιστραφεί άμεσα και αποτελεσματικά.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Σε διεθνή σύγκριση, ο κίνδυνος για τις ελληνικές τράπεζες είναι μικρότερος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι μικρός.

Συγκεκριμένα:
1. Ο κυριότερος κίνδυνος προέρχεται από την αύξηση των επιτοκίων, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στη χώρα μας, το 80% περίπου των παλαιών στεγαστικών δανείων είχαν συναφθεί με κυμαινόμενο επιτόκιο. Η αναπόφευκτη αύξηση των μηνιαίων δόσεων, αφενός μειώνει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και αυξάνει τον αριθμό αυτών που καθυστερούν τις δόσεις αποπληρωμής και αφετέρου μειώνει την ζήτηση στην αγορά κατοικιών. Άλλος κίνδυνος προέρχεται από το γεγονός ότι πολλές ξένες τράπεζες έχουν σημαντικές θέσεις στο μετοχικό κεφάλαιο των ελληνικών τραπεζών με ότι αυτό συνεπάγεται για το μέλλον της ελληνικής χρηματαγοράς.
2. Η εμφάνιση διαδικασιών κρίσης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα στην Ελλάδα, θα βρει την πραγματική οικονομία σε αρκετά δύσκολη θέση, ιδιαίτερα εξαιτίας των επιπτώσεων της ακρίβειας.
Οι διοικήσεις των εγχώριων τραπεζών αρκούνται στο να «κρύβουν τα σκουπίδια κάτω από το χαλί», ανακοινώνοντας αυξανόμενα κέρδη. Με περισσή επιμέλεια όμως, φροντίζουν να μετακυλύουν το κόστος στην πελατεία τους. Πληθώρα δημοσιευμάτων αναφέρουν ότι τις δυσμενείς «θέσεις» τους οι τράπεζες, τις διοχέτευσαν εντέχνως στα ενεργητικά των Αμοιβαίων Κεφαλαίων των ΑΕΔΑΚ που ελέγχουν, μερίδια των οποίων αγόρασε το επενδυτικό κοινό. Είναι βέβαιο ότι οι ενέργειες αυτές επιδείνωσαν ακόμη περισσότερο την ήδη δυσμενή θέση των μικροαποταμιευτών-μικροεπενδυτών.
Προστασία μπορεί να προσφέρει στην πραγματική οικονομία ή χρηματοδότησή της από κοινοτικούς πόρους των οποίων η εισροή αναμένεται να διασφαλίσει έναν ελάχιστο ρυθμό ανάπτυξης. Αυτό όμως μένει να αποδειχθεί σε χρόνο μεταγενέστερο.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Γίνεται από όλους κατανοητό ότι η κατάσταση είναι ιδιαίτερα σοβαρή, επειδή οι επιπτώσεις της κρίσης θα πέσουν εν τέλει και για μια ακόμη φορά στις πλάτες των εργαζομένων, στους μικρομεσαίους, στους αγρότες και στους συνταξιούχους, κυρίως λόγω των προβλημάτων που θα προκύψουν στην ελληνική οικονομία και στους ορατούς κινδύνους που διατρέχει η απασχόληση.
Μέχρι τώρα το θέμα αντιμετωπίζεται μόνο «επικοινωνιακά» από την πολιτεία, και δεν λαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα τα οποία θα εξασφαλίζουν:
τον έλληνα καταθέτη, την σταθερότητα στην εθνική οικονομία και την προστασία της απασχόλησης, η ΟΤΟΕ κρίνει πως θα πρέπει σήμερα, τώρα να παρθούν δραστικά μέτρα για την προστασία από τη κρίση:
1. Με ευθύνη της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, να ελεγχθούν και να ελέγχονται στο διηνεκές οι τοποθετήσεις που πραγματοποιούν οι ΑΕΔΑΚ θυγατρικές των τραπεζών από το ενδεχόμενο τυχόν επισφαλείς τίτλοι να «φορτωθούν» στο επενδυτικό κοινό και στα Ασφαλιστικά Ταμεία.
2. Να ενισχυθούν οι ανεπαρκείς μηχανισμοί εποπτείας της Τράπεζας της Ελλάδος.

Ως προς τα προβλήματα που εμφανίζονται εγχώρια:

1. Απαιτείται έλεγχος στη διαμόρφωση των επιτοκίων (αν και το μέτρο αυτό δεν επαρκεί για τον περιορισμό της Χρηματοπιστωτικής κρίσης σε άλλους τομείς της οικονομίας. Κυρίως χρειάζονται μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής και συντονισμένο πλαίσιο παρέμβασης στον ΧΠ Τομέα που να υπερβαίνει την παρούσα ρύθμιση.
2. Εφόσον υπάρξει ανάγκη εφαρμογής οποιοδήποτε σχεδίου βοήθειας σε Χρηματοπιστωτικό Ίδρυμα, θα πρέπει τουλάχιστον να περιλαμβάνει συμμετοχή του κράτους μέσω απόκτησης μετοχικών μεριδίων, αντίστοιχων του ύψους της χρηματοδότησης.
3. Να ιδρυθεί με κρατική πρωτοβουλία «Εγγυοδοτικό Ταμείο Στέγασης», το οποίο, με συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις, να παρεμβαίνει ανάμεσα στην δανείστρια τράπεζα και τον δανειολήπτη, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ώστε να αποφεύγονται οι πλειστηριασμοί κατοικιών.
4. Κάλυψη των καταθέσεων (σήμερα είναι στο όριο των 20.000 ευρώ).
5. Να τεθούν συγκεκριμένοι κανόνες (νομοθετικά και όχι μόνο με αρχές δεοντολογίας) που να δεσμεύουν το σύνολο των τραπεζών, αναφορικά με το πρόβλημα της υπερχρέωσης των νοικοκυριών, που θα λειτουργούν προληπτικά για την αποφυγή των κινδύνων.
6. Να καθοριστεί ελάχιστη απαραίτητη ενημέρωση, χωρίς παραπλανητικούς όρους, για τους υποψήφιους δανειολήπτες, με απλούς και ευκρινείς κανόνες για τους όρους και τις προϋποθέσεις των δανειοδοτήσεων, που θα επιβλέπονται από το Υπουργείο Ανάπτυξης.
7. Να θεσπιστούν συγκεκριμένοι κανόνες καλών πρακτικών της πιστωτικής πολιτικής των Τραπεζών, που θα οριοθετούν τις επιχειρηματικές τους κινήσεις, περιορίζοντας το ρίσκο και αυξάνοντας την ασφάλεια των επιλογών τους, χωρίς να είναι κυρίαρχο το κριτήριο της μεγιστοποίησης των κερδών.
8. Να υπάρξει περιορισμός και κανόνες στις αμοιβές των manager και των διαχειριστών στον ΧΠ Τομέα.
9. Να μεταβιβασθεί η εποπτεία του ΧΠ συστήματος από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας στην Τράπεζα της Ελλάδος και να ενισχυθεί η Κεντρική της εποπτεία ως προς την πιστωτική πολιτική των Τραπεζών με την έγκαιρη δημόσια επισήμανση των κινδύνων που αναλαμβάνουν.

ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ
Όλα τα διαθέσιμα στοιχεία συνηγορούν στην άποψη ότι, η κρίση αυτή είναι συνεχιζόμενη, διευρυνόμενη και μακράς διαρκείας. Μένει να αποδειχθεί ο πραγματικός χρόνος που θα διαρκέσει και οι επιπτώσεις που θα υπάρξουν στην πραγματική οικονομία γενικότερα αλλά και στη χώρα μας.
Κανείς δεν μπορεί με βεβαιότητα να ισχυριστεί αν τα φαινόμενα θα ενταθούν ή θα υποχωρήσουν.

Η ελληνική κυβέρνηση, μέχρι σήμερα δεν έχει δώσει απαντήσεις στο πρόβλημα μέσα από συγκεκριμένα μέτρα ή τουλάχιστον προτάσεις μέτρων.

Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα φάνηκε να βρίσκεται προς το παρόν σε απόσταση ασφαλείας από την κρίση, αλλά αυτό δεν θα πρέπει να μας καθησυχάζει. Ο σχεδιασμός και οι ενέργειες των διοικήσεων των ελληνικών τραπεζών, κατατείνουν, σε σύντομο χρόνο, να μας οδηγήσουν στο ίδιο περιβάλλον και απλά σήμερα βρισκόμαστε σε διαφορά φάσης.

Δεν θα πρέπει, επίσης, να μας καθησυχάζει καθόλου το γεγονός ότι, τα φαινόμενα της κρίσης στην Ελλάδα εμφανίζονται πιο ήπια, καθόσον είναι βέβαιο ότι, για την οικονομική κατάσταση της χώρας μας, αρκούν μικρότερα προβλήματα για να την οδηγήσουν στην κατάρρευση.
Δεν θα ανεχτούμε, στο όνομα του ξεπεράσματος της κρίσης, να επιβληθούν νέα μέτρα «εξυγίανσης» πάνω στις πλάτες των εργαζομένων και της ελληνικής κοινωνίας γενικότερα, η οποία βρίσκεται ήδη σε οριακή κατάσταση από άποψη αντοχών και δεν μπορεί να επωμισθεί άλλα βάρη από μια ακόμα κρίση, για την οποία δεν φέρει καμία απολύτως ευθύνη.
Τέλος, χρειάζεται ειδική μέριμνα από τις αρμόδιες αρχές ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα κερδοσκοπίας από όπου και αν προέρχονται.


Η Εκτελεστική Γραμματεία της ΟΤΟΕ
Αθήνα 2 Οκτωβρίου 2008.

Σχετικά άρθρα στη μπλογκόσφαιρα.

1. Η ημέρα της κρίσεως (25-10-2008)

2. Δυό επιθέσεις και μια ληστεία.

3. Η επανάσταση ξεκίνησε.

4. Μύθοι και φαινόμενα της δημιουργίας της κρίσης.

5. Μύθοι και φαινόμενα της δημιουργίας της κρίσης(συνέχεια).

6. Πελάαααατες μου!
7. Επιτέλους, ένας πολιτικός με “cojones”: Cristina Elizabet Fernández de Kirchner
8. Apocalypse now.
9. Ποιοί ωφελούνται από την κρίση;