Eίναι μια ασυνήθιστη εκδοχή, όπου το θέμα δεν περιορίζεται στην περιγραφή της γέννησης του Χριστού, αλλά αποδίδει και τις συνέπειες που είχε το θαυμαστό αυτό γεγονός για την ανθρωπότητα. Οι άγγελοι κρατούν κλαδιά ελιάς και γιορτάζουν τη λύτρωση του ανθρώπου από το προπατορικό αμάρτημα και τη συμφιλίωσή του με τον Αιώνιο Πατέρα, γεγονός που εκφράζεται ακόμη πιο έντονα από τον εναγκαλισμό αγγέλων και ανθρώπων στο πρώτο πλάνο. Στις περγαμηνές που κρατούν οι άγγελοι διαβάζουμε τα μηνύματα Ειρήνη επί γης - Pax hominibus-, Δόξα εν υψίστοις Θεώ - Gloria in exelsis Deo. Οι άγγελοι στη στέγη ταυτίζονται με τη Χάρη, την Αλήθεια, τη Δικαιοσύνη και οι μικροί διάβολοι, σε πρώτο πλάνο, τρέπονται σε φυγή, υπονοώντας το τέλος της βασιλείας του Σατανά στη Γη.
Εγώ, ο Αλέξανδρος, ζωγράφισα το έργο αυτό, στο τέλος του έτους 1500, σε καιρούς ταραγμένους για την Ιταλία, στο μισό του χρόνου, κατά την εκπλήρωση της προφητείας του 11ου κεφαλαίου [της Αποκάλυψης] του Ιωάννη, στην εποχή της δεύτερης πληγής της Αποκάλυψης, όταν ο διάβολος αφήνεται ελεύθερος για τρεισήμισι χρόνια. Μετά θα αλυσοδεθεί σύμφωνα με το 12ο κεφάλαιο και θα τον δούμε να συντρίβεται, όπως σε αυτό τον πίνακα.
Πίσω από τον πίνακα του 1500, κρίβεται αυτολογοκρισία του καλλιτέχνη που αποσυρεται από τα Μυθολογικά θέματα επιρεασμένος από τον λαϊκιστή φανατικό μοναχό Σαβοναρόλα. Πιστεύω ότι ένας ιστορικός αξίζει όσο δέκα φιλόσοφοι. Από τα τέσσερα καινούργια βιβλία που βγήκαν με θέμα τον Σαβοναρόλα, το Scourge and Fire, του Λάουρο Μαρτίνες, είναι το καλύτερο, καθώς τον προσγειώνει σταθερά στη Φλωρεντία του 15ου αιώνα και έπειτα τον απογειώνει για να τον φέρει μπροστά στα μάτια μας. Ο «μικρός αδελφός» έφτασε εκεί από τη Φεράρα το 1490. Βρέθηκε σε μια πλούσια πόλη που ασφυκτιούσε από την αλαζονεία των Μεδίκων, τη διαφθορά της εκκλησίας και τις πολεμικές συγκρούσεις με την Πίζα, αλλά είχε να καυχηθεί για τον Μιχαήλ Αγγελο, τον Φιλίππο Λίπι και τον Μποτιτσέλι. Η μεσαιωνική δεισιδαιμονία ερχόταν σε σύγκρουση με τη λάμψη της Αναγέννησης. Η ευσέβεια και η ελευθεριότητα ήταν σε συνεχή ανταγωνισμό.
Ο Σαβοναρόλα, ένας ασκητής με ταλέντο στο κήρυγμα, πρόσφερε μια διέξοδο. Ο Θεός τον είχε διαβεβαιώσει ότι η κερδοσκοπία, η πολυτέλεια και η τυραννία μόλυναν το ανθρώπινο γένος. Οταν ο Κάρολος μπήκε τελικά στην πόλη, ο Σαβοναρόλα ισχυρίστηκε ότι ήταν η «μάστιγα του Θεού». Εστειλε 4.000 εφήβους, «μικρούς αγγέλους» ντυμένους στα λευκά, να τριγυρίζουν στην πόλη και να δέρνουν πόρνες, ακάλυπτες γυναίκες και οποιονδήποτε ήταν ντυμένος πολυτελώς.
Επί οκτώ χρόνια ο Σαβοναρόλα κυριάρχησε στη Φλωρεντία. Καθώς ο Λαυρέντιος των Μεδίκων είχε πεθάνει και η οικογένειά του είχε εξοριστεί, ο μοναχός βοήθησε στην ανασυγκρότηση της πόλης. Είπε στους πολίτες να εκλέξουν χρηστούς άνδρες στο Ανώτερο Συμβούλιο, που ήταν η ενσάρκωση της δικαιοσύνης και της τάξης, «σταλμένο από τη Θεία Πρόνοια». Η Φλωρεντία έπρεπε να βιώσει την «πυρά της ματαιοδοξίας» αλλά και να γίνει ένα υπόδειγμα χριστιανικής πολιτείας.
Στόχος της πιο άγριας κριτικής του ήταν η Ρώμη και οι διεφθαρμένοι πάπες και καρδινάλιοί της. Ο Αλέξανδρος ο 6ος ήταν άξιος περιφρόνησης. Η Ρώμη ήταν η «πόλη των 10.000 πορνών», όπου οι πλούσιοι έπιναν το αίμα των φτωχών. Δεν δέχτηκε το καπέλο του καρδιναλίου, χαρακτηρίζοντάς το «κόκκινο καπέλο του αίματος». Του άρεσαν οι καλές ατάκες, αλλά αυτό δεν ήταν διπλωματική γλώσσα. Η Ρώμη δεν άργησε να συμμαχήσει με δυσαρεστημένους Φλωρεντινούς και να χαρακτηρίσει τον Σαβοναρόλα αιρετικό. Φημολογήθηκε μάλιστα ότι ήταν ερμαφρόδιτος. Το 1498 τον συνέλαβαν, τον απαγχόνισαν και τον έκαψαν στην κεντρική πλατεία. Ο Μποτιτσέλι, φλογερός οπαδός του, ζωγράφιζε τότε τη «Μυστική Γέννηση».
Ο Λάουρο Μαρτίνες μας προειδοποιεί να μην παίρνουμε τα φαντάσματα της ιστορίας και να τα μετατρέπουμε σε τέρατα. Ωστόσο και ο ίδιος αντλεί μερικά διδάγματα. Ο Σαβοναρόλα είχε πολύ δίκιο και πολύ άδικο. Αποτυγχάνοντας στην προσπάθεια να αλλάξει την καθολική εκκλησία, επιτάχυνε τη μεταρρύθμιση του Λούθηρου. Επαιξε στην πολιτική σκηνή της Φλωρεντίας με επιδεξιότητα και κέρδισε την υποστήριξη επιφανών πολιτών, καλλιτεχνών και συγγραφέων. Ομως ως ρήτορας και λιβελογράφος τράβηξε υπερβολικά το σκοινί (σήμερα θα ήταν ο καλύτερος επιφυλλιδογράφος).
Η ματιά του Μακιαβέλι
Ενώ ο Σαβοναρόλα παραληρούσε στη Φλωρεντία, ένας νεαρός άνδρας καθόταν στη σκιά και κρατούσε σημειώσεις. Ηταν ο Νικολό Μακιαβέλι, ο μεγαλύτερος δάσκαλος της πολιτικής σκέψης μετά τον Αριστοτέλη. Δεν τον ενδιέφερε ένας καλόγερος που ισχυριζόταν ότι συζητάει με τον Θεό, αλλά τον εντυπωσίαζε η ικανότητα του Σαβοναρόλα να σαγηνεύει τα πλήθη, «γιατί η ζωή του, οι θεωρίες του και τα θέματα που έθιγε αρκούσαν για να κερδίσουν την πίστη του κόσμου», πίστη ακόμα και στις ζοφερές προφητείες του. Ποιος ηγεμόνας έχει ανάγκη να τον αγαπούν όταν τον φοβούνται τόσο;
Για τον Μακιαβέλι, το λάθος του Σαβοναρόλα ήταν ότι ο φόβος που ενέπνεε αφορούσε το επέκεινα. Ηθελε να μετατρέψει μια πόλη-κράτος σε βασίλειο του Θεού, αλλά δεν είχε τίποτα πιο δυνατό για να το κυβερνήσει από τη ρητορική. Οταν η πόλη αντιμετώπισε τον πόλεμο, τη χρεοκοπία, την πανούκλα, δεν ωφελούσε να ζητάει την κατάργηση της δαντέλας, του βελούδου και της σοδομίας. Ο Σαβοναρόλα μπέρδευε την πολιτική με τη θρησκεία και την εσφαλμένη κρίση με την αμαρτία. Το να χάνει κανείς το κεφάλι του κατά την επιδίωξη ενός πολιτικού στόχου δεν είναι, για τον Μακιαβέλι, ηρωισμός αλλά απροσεξία. Καθώς έβλεπε τον Σαβοναρόλα να κρέμεται από την αγχόνη, πρέπει να κούνησε το κεφάλι του απελπισμένος γιατί ένας τόσο σημαντικός άνθρωπος παραπλανήθηκε τόσο ώστε να νομίζει ότι θα νικήσει τη δύναμη με την ευλάβεια. Ο Μακιαβέλι παραμένει το μεγαλύτερο δώρο του Σαβοναρόλα στον πολιτισμό.
Αποσπάσματα από τον Quardian 4/2006. Τα λόγια του ζωγράφου πριν 507 χρόνια είναι αυθεντικά η τριών σειρών επιγραφή που φαίνεται πάνω πάνω στον πίνακα. Πάντως η διασάλευση της προοπτικής των διαόλων σε πρώτο πλάνο αναστατώνει ακόμα κάθε ειδικό της έννοιας του βάθους, της γύρω διαφθοράς και της επερχόμενης κάθαρσης σαν μήνυμα των ταραγμένων καιρών τους και καιρών μας, Ω ΚΑΙΡΕ ΚΑΙ ΚΑΛΟΙ ΓΙΑΤΡΟΙ.
Τις καλύτερες ευχές μου σε όλους σας για την καινούργια χρονιά, του Δράκου της Ασίας με του Ολυμπιακούς και τα πολλά ομόλογα δολλαρίου αμανάτι. GB μέσα είσαι, πρόσφατα σε μια συζήτηση στον Πίτυλο υπενθύμισα ότι καθένας μας έχει ένα αριστερό και ένα δεξί χέρι,ένα κεφάλι (μεσογεμάτο-μισοάδειο όπως το δείς)και δυο πόδια (τα αντίστοιχα) για να τρέχει από τα φοβητρα της εποχής μας. Η ιστορική μνήμη ,αν υπήρχε, θα έκανε όλα αυτά τα ξωτικά της ανθρωπινης εμπειρίας πύλες σοφίας για μας.
Eίναι μια ασυνήθιστη εκδοχή, όπου το θέμα δεν περιορίζεται στην περιγραφή της γέννησης του Χριστού, αλλά αποδίδει και τις συνέπειες που είχε το θαυμαστό αυτό γεγονός για την ανθρωπότητα. Οι άγγελοι κρατούν κλαδιά ελιάς και γιορτάζουν τη λύτρωση του ανθρώπου από το προπατορικό αμάρτημα και τη συμφιλίωσή του με τον Αιώνιο Πατέρα, γεγονός που εκφράζεται ακόμη πιο έντονα από τον εναγκαλισμό αγγέλων και ανθρώπων στο πρώτο πλάνο. Στις περγαμηνές που κρατούν οι άγγελοι διαβάζουμε τα μηνύματα Ειρήνη επί γης - Pax hominibus-, Δόξα εν υψίστοις Θεώ - Gloria in exelsis Deo. Οι άγγελοι στη στέγη ταυτίζονται με τη Χάρη, την Αλήθεια, τη Δικαιοσύνη και οι μικροί διάβολοι, σε πρώτο πλάνο, τρέπονται σε φυγή, υπονοώντας το τέλος της βασιλείας του Σατανά στη Γη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕγώ, ο Αλέξανδρος, ζωγράφισα το έργο αυτό, στο τέλος του έτους 1500, σε καιρούς ταραγμένους για την Ιταλία, στο μισό του χρόνου, κατά την εκπλήρωση της προφητείας του 11ου κεφαλαίου [της Αποκάλυψης] του Ιωάννη, στην εποχή της δεύτερης πληγής της Αποκάλυψης, όταν ο διάβολος αφήνεται ελεύθερος για τρεισήμισι χρόνια. Μετά θα αλυσοδεθεί σύμφωνα με το 12ο κεφάλαιο και θα τον δούμε να συντρίβεται, όπως σε αυτό τον πίνακα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΧρόνια πολλά και καλά. Όμορφη η επιλογή του Μποτιτσέλι
ΑπάντησηΔιαγραφήΤις ευχες μου και από δω
ΑπάντησηΔιαγραφήΩραιο δωρο απο εναν Ανωνυμο.Χρονια καλα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠίσω από τον πίνακα του 1500, κρίβεται αυτολογοκρισία του καλλιτέχνη που αποσυρεται από τα Μυθολογικά θέματα επιρεασμένος από τον λαϊκιστή φανατικό μοναχό Σαβοναρόλα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠιστεύω ότι ένας ιστορικός αξίζει όσο δέκα φιλόσοφοι. Από τα τέσσερα καινούργια βιβλία που βγήκαν με θέμα τον Σαβοναρόλα, το Scourge and Fire, του Λάουρο Μαρτίνες, είναι το καλύτερο, καθώς τον προσγειώνει σταθερά στη Φλωρεντία του 15ου αιώνα και έπειτα τον απογειώνει για να τον φέρει μπροστά στα μάτια μας. Ο «μικρός αδελφός» έφτασε εκεί από τη Φεράρα το 1490. Βρέθηκε σε μια πλούσια πόλη που ασφυκτιούσε από την αλαζονεία των Μεδίκων, τη διαφθορά της εκκλησίας και τις πολεμικές συγκρούσεις με την Πίζα, αλλά είχε να καυχηθεί για τον Μιχαήλ Αγγελο, τον Φιλίππο Λίπι και τον Μποτιτσέλι. Η μεσαιωνική δεισιδαιμονία ερχόταν σε σύγκρουση με τη λάμψη της Αναγέννησης. Η ευσέβεια και η ελευθεριότητα ήταν σε συνεχή ανταγωνισμό.
Ο Σαβοναρόλα, ένας ασκητής με ταλέντο στο κήρυγμα, πρόσφερε μια διέξοδο. Ο Θεός τον είχε διαβεβαιώσει ότι η κερδοσκοπία, η πολυτέλεια και η τυραννία μόλυναν το ανθρώπινο γένος. Οταν ο Κάρολος μπήκε τελικά στην πόλη, ο Σαβοναρόλα ισχυρίστηκε ότι ήταν η «μάστιγα του Θεού». Εστειλε 4.000 εφήβους, «μικρούς αγγέλους» ντυμένους στα λευκά, να τριγυρίζουν στην πόλη και να δέρνουν πόρνες, ακάλυπτες γυναίκες και οποιονδήποτε ήταν ντυμένος πολυτελώς.
Επί οκτώ χρόνια ο Σαβοναρόλα κυριάρχησε στη Φλωρεντία. Καθώς ο Λαυρέντιος των Μεδίκων είχε πεθάνει και η οικογένειά του είχε εξοριστεί, ο μοναχός βοήθησε στην ανασυγκρότηση της πόλης. Είπε στους πολίτες να εκλέξουν χρηστούς άνδρες στο Ανώτερο Συμβούλιο, που ήταν η ενσάρκωση της δικαιοσύνης και της τάξης, «σταλμένο από τη Θεία Πρόνοια». Η Φλωρεντία έπρεπε να βιώσει την «πυρά της ματαιοδοξίας» αλλά και να γίνει ένα υπόδειγμα χριστιανικής πολιτείας.
Στόχος της πιο άγριας κριτικής του ήταν η Ρώμη και οι διεφθαρμένοι πάπες και καρδινάλιοί της. Ο Αλέξανδρος ο 6ος ήταν άξιος περιφρόνησης. Η Ρώμη ήταν η «πόλη των 10.000 πορνών», όπου οι πλούσιοι έπιναν το αίμα των φτωχών. Δεν δέχτηκε το καπέλο του καρδιναλίου, χαρακτηρίζοντάς το «κόκκινο καπέλο του αίματος». Του άρεσαν οι καλές ατάκες, αλλά αυτό δεν ήταν διπλωματική γλώσσα. Η Ρώμη δεν άργησε να συμμαχήσει με δυσαρεστημένους Φλωρεντινούς και να χαρακτηρίσει τον Σαβοναρόλα αιρετικό. Φημολογήθηκε μάλιστα ότι ήταν ερμαφρόδιτος. Το 1498 τον συνέλαβαν, τον απαγχόνισαν και τον έκαψαν στην κεντρική πλατεία. Ο Μποτιτσέλι, φλογερός οπαδός του, ζωγράφιζε τότε τη «Μυστική Γέννηση».
Ο Λάουρο Μαρτίνες μας προειδοποιεί να μην παίρνουμε τα φαντάσματα της ιστορίας και να τα μετατρέπουμε σε τέρατα. Ωστόσο και ο ίδιος αντλεί μερικά διδάγματα. Ο Σαβοναρόλα είχε πολύ δίκιο και πολύ άδικο. Αποτυγχάνοντας στην προσπάθεια να αλλάξει την καθολική εκκλησία, επιτάχυνε τη μεταρρύθμιση του Λούθηρου. Επαιξε στην πολιτική σκηνή της Φλωρεντίας με επιδεξιότητα και κέρδισε την υποστήριξη επιφανών πολιτών, καλλιτεχνών και συγγραφέων. Ομως ως ρήτορας και λιβελογράφος τράβηξε υπερβολικά το σκοινί (σήμερα θα ήταν ο καλύτερος επιφυλλιδογράφος).
Η ματιά του Μακιαβέλι
Ενώ ο Σαβοναρόλα παραληρούσε στη Φλωρεντία, ένας νεαρός άνδρας καθόταν στη σκιά και κρατούσε σημειώσεις. Ηταν ο Νικολό Μακιαβέλι, ο μεγαλύτερος δάσκαλος της πολιτικής σκέψης μετά τον Αριστοτέλη. Δεν τον ενδιέφερε ένας καλόγερος που ισχυριζόταν ότι συζητάει με τον Θεό, αλλά τον εντυπωσίαζε η ικανότητα του Σαβοναρόλα να σαγηνεύει τα πλήθη, «γιατί η ζωή του, οι θεωρίες του και τα θέματα που έθιγε αρκούσαν για να κερδίσουν την πίστη του κόσμου», πίστη ακόμα και στις ζοφερές προφητείες του. Ποιος ηγεμόνας έχει ανάγκη να τον αγαπούν όταν τον φοβούνται τόσο;
Για τον Μακιαβέλι, το λάθος του Σαβοναρόλα ήταν ότι ο φόβος που ενέπνεε αφορούσε το επέκεινα. Ηθελε να μετατρέψει μια πόλη-κράτος σε βασίλειο του Θεού, αλλά δεν είχε τίποτα πιο δυνατό για να το κυβερνήσει από τη ρητορική. Οταν η πόλη αντιμετώπισε τον πόλεμο, τη χρεοκοπία, την πανούκλα, δεν ωφελούσε να ζητάει την κατάργηση της δαντέλας, του βελούδου και της σοδομίας. Ο Σαβοναρόλα μπέρδευε την πολιτική με τη θρησκεία και την εσφαλμένη κρίση με την αμαρτία. Το να χάνει κανείς το κεφάλι του κατά την επιδίωξη ενός πολιτικού στόχου δεν είναι, για τον Μακιαβέλι, ηρωισμός αλλά απροσεξία. Καθώς έβλεπε τον Σαβοναρόλα να κρέμεται από την αγχόνη, πρέπει να κούνησε το κεφάλι του απελπισμένος γιατί ένας τόσο σημαντικός άνθρωπος παραπλανήθηκε τόσο ώστε να νομίζει ότι θα νικήσει τη δύναμη με την ευλάβεια. Ο Μακιαβέλι παραμένει το μεγαλύτερο δώρο του Σαβοναρόλα στον πολιτισμό.
Αποσπάσματα από τον Quardian 4/2006. Τα λόγια του ζωγράφου πριν 507 χρόνια είναι αυθεντικά η τριών σειρών επιγραφή που φαίνεται πάνω πάνω στον πίνακα. Πάντως η διασάλευση της προοπτικής των διαόλων σε πρώτο πλάνο αναστατώνει ακόμα κάθε ειδικό της έννοιας του βάθους, της γύρω διαφθοράς και της επερχόμενης κάθαρσης σαν μήνυμα των ταραγμένων καιρών τους και καιρών μας, Ω ΚΑΙΡΕ ΚΑΙ ΚΑΛΟΙ ΓΙΑΤΡΟΙ.
Kalimera sas ke HRONIA POLLA! endiposiastika apo ta agnosta stihia tos gia ton Machiavelli oso ke gia ton Savonarola.Bravo sas!
ΑπάντησηΔιαγραφήΜπράβο για το σχόλιο ανάλυση σας για τον Νικολό Μακιαβέλι είναι από τις πιο ουσιώδεις που έχω διαβάσει.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣήμερα, εδώ,
ΑπάντησηΔιαγραφήο Σαβοναρόλα θα εθεωρείτο αριστερός και ο Μακιαβέλλι δεξιός; or not!
Τις καλύτερες ευχές μου σε όλους σας για την καινούργια χρονιά, του Δράκου της Ασίας με του Ολυμπιακούς και τα πολλά ομόλογα δολλαρίου αμανάτι. GB μέσα είσαι, πρόσφατα σε μια συζήτηση στον Πίτυλο υπενθύμισα ότι καθένας μας έχει ένα αριστερό και ένα δεξί χέρι,ένα κεφάλι (μεσογεμάτο-μισοάδειο όπως το δείς)και δυο πόδια (τα αντίστοιχα) για να τρέχει από τα φοβητρα της εποχής μας. Η ιστορική μνήμη ,αν υπήρχε, θα έκανε όλα αυτά τα ξωτικά της ανθρωπινης εμπειρίας πύλες σοφίας για μας.
ΑπάντησηΔιαγραφήpor qué todo en griego amiguitos?
ΑπάντησηΔιαγραφή