Οι «ανησυχούντες» πλούσιοι

Οι «ανησυχούντες» πλούσιοι Σιώτος Γιάννης Δημοσίευση στην ΑΥΓΗ: 11 Αυγούστου 2016 19:00 Είτε καλυμμένα είτε απροκάλυπτα, οι πολιτικές ηγεσίες του πλανήτη, όσο κι αν καταβάλλουν προσπάθειες να ενδυθούν τον μανδύα του αμέτοχου, του ουδέτερου και του αμερόληπτου, στην πραγματικότητα είναι όχι απλώς μέρος του προβλήματος της φοροδιαφυγής, αλλά και αυτές που το δημιουργούν και το διαιωνίζουν. Με τις πολιτικές που εφαρμόζουν προσφέρουν όχι μόνο ανοχή στην ασυδοσία, αλλά -όχι σπάνια- την ενισχύουν. Δεν είμαστε όλοι ίσοι ενώπιον της φορολογίας. Οι αποκαλύψεις για τα «Panama Papers» -και όχι μόνο- είναι η πιο χειροπιαστή απόδειξη ότι σήμερα η τεχνογνωσία αποφυγής της φορολογίας έχει μετατραπεί σε μία πανάκριβη υπηρεσία στην οποία έχουν πρόσβαση μόνο οι πλούσιοι και ισχυροί. Ακόμα χειρότερο είναι ότι πολλοί από αυτούς που έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν τη συγκεκριμένη τεχνογνωσία: διαθέτουν και ένα άλλο προσόν, πολύ πιο προσοδοφόρο και αποδοτικό. Τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν για ίδιο όφελος αγαθά και υπηρεσίες του Δημοσίου είτε χωρίς να καταβάλλουν αντίτιμο είτε σε τιμές τόσο χαμηλές, ώστε να τους εξασφαλίζουν τα... προσχήματα. Και σε αυτό το «προσόν» που τις περισσότερες φορές παράγει πλούτο έχουν πρόσβαση ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων και των εταιρειών που χρησιμοποιούν την «ανωνυμία» που προσφέρουν οι φορολογικοί παράδεισοι, αλλά και τις υπηρεσίες που διαθέτει το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα προκειμένου να αυγατίσουν, αλλά και να ασφαλίσουν τα κέρδη τους. Στην πραγματικότητα, μιλάμε για μια διαδικασία ανατροφοδοτούμενη -κάτι σαν «αεροπλανάκι- το οποίο παράγει πλούτο είτε άμεσα είτε έμμεσα από τον κόπο και τη συνεισφορά όλων εκείνων που δεν έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν την τεχνογνωσία της νομότυπης φοροαπαλλαγής, αλλά και την ευκαιρία να αξιοποιήσουν τα δημόσια αγαθά.

Αν το καλοσκεφτεί κανείς, πρόκειται για μια αέναη διαδικασία, που βασίζεται στην ανισότητα με δύο πρακτικές: η μία με το να μεταθέτουν ένα σημαντικό ή και όλο το βάρος που τους αναλογεί στους «αποκλεισμένους» και η δεύτερη με το να εκμεταλλεύονται δημόσια αγαθά τα οποία αποκτήθηκαν από τα χρήματα που πλήρωσαν όλοι οι άλλοι, οι οποίοι ουσιαστικά επωμίστηκαν και τη συνεισφορά των πλουσίων. Και το κυριότερο από όλα είναι ότι όλα αυτά τα πετυχαίνουν χωρίς να διακινδυνεύουν τη σταδιοδρομία τους ή την ελευθερία τους. Και κάπου εκεί μπαίνει και η πολιτική. Είτε καλυμμένα είτε απροκάλυπτα, οι πολιτικές ηγεσίες του πλανήτη, όσο κι αν καταβάλλουν προσπάθειες να ενδυθούν τον μανδύα του αμέτοχου, του ουδέτερου και του αμερόληπτου, στην πραγματικότητα είναι όχι απλώς μέρος του προβλήματος, αλλά και αυτές που το δημιουργούν και το διαιωνίζουν. Με τις πολιτικές που εφαρμόζουν προσφέρουν όχι μόνο ανοχή στην ασυδοσία, αλλά -όχι σπάνια- την ενισχύουν. Για του λόγου το αληθές, δεν έχει κανείς παρά να μελετήσει το φορολογικό καθεστώς που ισχύει σε ορισμένες χώρες - μέλη των G20 για να διαπιστώσει ότι την ίδια ώρα που οι ηγέτες τους στον δημόσιο λόγο τους εξαπολύουν μύδρους εναντίον της νόμιμης φοροαποφυγής, προσφέρουν γη και ύδωρ προκειμένου να προσελκύσουν τα κεφάλαια εκείνων που κατηγορούν. Υπάρχουν και φορές μάλιστα που παρεμβαίνουν -μέσω της διπλωματικής οδού- προκειμένου να «πέσουν στα μαλακά» κάποιες μεγάλες εταιρείες τους που βρέθηκαν να ακολουθούν σε άλλες αγορές «αθέμιτες πρακτικές». Μερικά μέλη της Ε.Ε., με τα προνόμια που προσφέρουν διακριτικά στους μεγάλους ομίλους, καταλήγουν να βάζουν σε ανταγωνισμό το σύνολο των κρατών, όπως απέδειξαν οι αποκαλύψεις των «Luxleaks». Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Οι τράπεζες είναι ο κύριος μεσάζων που χρησιμοποιείται από ιδιώτες και επιχειρήσεις για την απόκρυψη εσόδων ή περιουσίας. Δεν συνιστά έκπληξη το ότι πίσω από πολλές κομπίνες των «Panama Papers», βρίσκονται μεγάλες τράπεζες που διαχειρίζονται υπεράκτιες εταιρείες για λογαριασμό των πελατών τους, πολλές φορές με ενδιάμεσους τις θυγατρικές τους. Ωστόσο, οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες εδώ και δεκάδες χρόνια να αναφέρουν πρακτικές ή κινήσεις χρημάτων, που θα μπορούσαν να σχετίζονται με ξέπλυμα εισοδημάτων προερχομένων από εγκληματική δραστηριότητα μικρής ή μεγάλης έκτασης. Όμως οι κανόνες αυτοί γίνονται ελάχιστα σεβαστοί. Και η υποχρέωση αυτή από τον νόμο προσκρούει στην επιθυμία τους να προσελκύσουν και να κρατήσουν τους πιο μεγάλους πελάτες.

Και όσον αφορά τις μικρότερες χώρες, και γι' αυτές ισχύουν τα ίδια και χειρότερα, ενίοτε μάλιστα χωρίς να τηρούνται ούτε τα προσχήματα. Το σκάνδαλο με τις μεγάλες βραζιλιάνικες κατασκευαστικές είναι ένα αρκετά καλό παράδειγμα για το πώς λειτουργούν οι παρεοκρατικές σχέσεις μεταξύ εταιρειών πλουσίων και κυβερνήσεων. Οι αδιαφανείς διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων σε όλη την γκάμα της οικονομικής δραστηριότητας ενός σύγχρονου κράτους είναι το πιο τρανό παράδειγμα των ευθυνών των ηγεσιών. Και όπως δείχνει η ιστορική εμπειρία, το μεγαλύτερο ποσοστό των κερδών που προκύπτουν αγοράζει την ανωνυμία που προσφέρουν οι «νησίδες της ανωνυμίας», ενώ και ένα μερίδιο σε όλη αυτή τη φάμπρικα έχουν και κάποιοι από αυτούς που ρυθμίζουν τα γρανάζια του κρατικού μηχανισμού. Στη Βραζιλία, το τεράστιο σκάνδαλο διαφθοράς που αφορά την ημικρατική εταιρεία πετρελαίου Petrobras και κορυφαίες κατασκευαστικές εταιρείες της χώρας, που υπερτιμολόγησαν την Petrobras σε συμβάσεις προμηθειών και κατασκευών στο επίπεδο των 3 δισ. δολαρίων, έχει περάσει το κατώφλι και πολιτικών. Σύμφωνα με ρεπορτάζ, τα έσοδα από τα παράνομα κέρδη τους βρήκαν τον δρόμο -και- για τις τσέπες τουλάχιστον 200 πολιτικών από 18 κόμματα, συμπεριλαμβανομένου 1,5 εκατομμυρίων δολαρίων για υποτιθέμενη χρηματοδότηση της πολιτικής εκστρατείας του Michel Temer, του πρώην αντιπροέδρου και τώρα προσωρινού προέδρου, ο οποίος αντικατέστησε την Ντίλμα Ρούσεφ. Και όλα αυτά τη στιγμή που οι Βραζιλιάνοι διαμαρτύρονται για τη μη καταβολή των μισθών και που το χρέος θα πληρώσουν οι ίδιοι. Και φυσικά, ας μη γελιόμαστε. Όλα αυτά δεν είναι βραζιλιάνικο... προνόμιο. Συμβαίνουν παντού, καθώς πλέον έχει γίνει μέρος της τρέχουσας πολιτικής πρακτικής. Κάποιοι να θησαυρίζουν χρησιμοποιώντας το χρήμα των πολλών, να κρύβουν τα κέρδη τους και στη συνέχεια να καλούν τους άλλους, τους πολλούς, να πληρώσουν... Και το χειρότερο απ' όλα είναι να χαρακτηρίζουν όσους αντιδρούν ως «αντεθνικώς δρώντες». Και για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, η ελληνική Ιστορία βρίθει ανάλογων παραδειγμάτων, στα οποία αναδεικνύονται όχι μόνο οι παρεοκρατικές σχέσεις μεταξύ κυβερνητών και πλουσίων και μεγάλων εταιρειών, αλλά οι πρακτικές αφορισμού που εφαρμόστηκαν εναντίον εκείνων που τόλμησαν να τις καταγγείλουν. Είτε θέλουμε να το ομολογήσουμε είτε όχι, οι συμπεριφορές αυτές συνέθεταν την οικονομική και την πολιτική πραγματικότητα αυτού του τόπου από την ύπαρξή του ως ελεύθερο κράτος. Επίπλαστη ηθική. Μαϊμού εθνικοφροσύνη που τη χρησιμοποίησαν με τον ίδιο τρόπο και με τον ίδιο σκοπό που είχαν οι γυρολόγοι διασκεδαστές τις χορεύτριες αρκούδες στις εμποροπανηγύρεις. Ιδιοτελής, αλλά και ευπροσάρμοστη εθνική ευαισθησία. Το τρίπτυχο που έχτιζε περιουσίες με τον ιδρώτα των πολλών. Και αυτή τη συνταγή μπορούσες -και δυστυχώς μπορείς- να τη συναντήσεις σε όλες τις κλίμακες της οικονομικής ζωής του τόπου. Σήμερα είναι ξεκάθαρο ότι οι κυβερνήτες έχουν επιλέξει. Η επιλογή τους είναι υπέρ της συγκέντρωσης του πλούτου, αντί αυτής του δημόσιου τομέα ή της προστασίας του περιβάλλοντος. Και φυσικά, στην επιλογή τους αυτή βρίσκουν ισχυρούς συμμάχους ανάμεσα σε αυτούς που «ανησυχούν» από οιονδήποτε αμφισβητεί αυτή την επιλογή.