Περί πλούτου και «φιλίας» Σιώτος Γιάννης

Περί πλούτου και «φιλίας» Σιώτος Γιάννης | δημοσιεύτηκε στην Αυγή την 21.04.2016 Περί πλούτου και «φιλίας» Του Γιάννη Σιώτου Και όπως συμβαίνει σε αυτή τη ζωή: μπόρα ήταν και πέρασε. Οι αποκαλύψεις για τον φορολογικό παράδεισο του Παναμά εκτοπίστηκαν από τις πρώτες σελίδες των εφημερίδων και οι πλούσιοι αυτού του κόσμου μπορούν να ησυχάσουν και να συνεχίσουν ανενόχλητοι το "θεάρεστο" έργο τους: να αυγαταίνουν τον πλούτο τους, αδιαφορώντας για το αν το επιπλέον μηδενικό του λογαριασμού τους μπορεί να σημαίνει για κάποιες εκατοντάδες εκατομμύρια άλλους ανθρώπους ανεργία, πείνα, ανέχεια και εξαθλίωση. Και για να λέμε τη "μαύρη αλήθεια", δεν έχουν και πολλούς λόγους να ανησυχούν. Ο όγκος των χρημάτων που διακινείται μέσω των "παραδείσων" είναι τεράστιος. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, ξεπερνά τα 36 τρισ. Και αυτός ο τεράστιος όγκος συσσωρευμένου πλούτου από μόνος του δημιουργεί ένα αδιαπέραστο τείχος άμυνας. Με τόσα χρήματα μπορούν να αποκτήσουν -ή και να αγοράσουν- πολιτικούς συμμάχους, να εκβιάσουν, να προκαλέσουν προβλήματα ακόμη και στις πιο στέρεες δημοκρατίες αλλά και να δημιουργήσουν κόστος ευκαιρίας για όσους σκέπτονται να "βάλουν χέρι" σε αυτόν. Όμως γι' αυτόν τον πλούτο δεν ενδιαφέρονται μόνο οι κάτοχοί του, αλλά και εκείνοι που βγάζουν χρήματα από αυτόν. Σίγουρα, και εκεί τα συμφέροντα είναι τεράστια. Τραπεζικοί κολοσσοί, και όχι μόνο, κερδίζουν προσφέροντας τις υπηρεσίες του "οδηγού των κεφαλαίων" δισεκατομμύρια τον χρόνο. Στην πραγματικότητα, έχουν στήσει ένα τεράστιο δίκτυο παροχής υπηρεσιών και χρηματοπιστωτικών προϊόντων για να προσελκύσουν τον πλούτο από τον οποίο προέρχεται και που οφείλεται σε ένα σημαντικό ποσοστό από τα ποσά που μοιράζουν κάθε χρόνο ως μερίσματα στους μετόχους, ως αμοιβές των επικεφαλής και ως μπόνους που "τσεπώνουν" τα golden boys. Θα ήταν λοιπόν στην καλύτερη περίπτωση αφελές να πιστέψει κανείς ότι αυτός ο τεράστιος πλούτος, σε ένα πολιτικό περιβάλλον που κυριαρχείται από τον νεοφιλελεύθερο οικονομικό δαρβινισμό, μπορεί στ' αλήθεια να κινδυνέψει. Το μόνο που μπορεί να πάει στραβά είναι κάποιο ξεκαθάρισμα λογαριασμών ή κάποια παροδική μπόρα, όπως αυτές του καλοκαιριού που περνάνε τόσο γρήγορα όσο εμφανίζονται. Το γεγονός, άλλωστε, ότι οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ του πλανήτη άμεσα ή έμμεσα επωφελούνται από αυτόν το πλούτο και είναι από μόνο του ένα ισχυρό όπλο άμυνας. Και πώς θα μπορούσαν να είναι τα πράγματα διαφορετικά σε έναν πλανήτη στον οποίο η οικονομική ισχύς έχει μετατραπεί σε κυρίαρχη ιδεολογία και η οικονομική εξαθλίωση σε δίκαιη ανταμοιβή της τεμπελιάς;

Για να πούμε τα πράγματα με τ' όνομά τους, οι φορολογικοί παράδεισοι είναι ένας ενδιάμεσος σταθμός. Τα περισσότερα από αυτά τα οφέλη όπου συνεπάγεται η φύλαξη του πλούτου είναι άμεσα διαθέσιμα μόνο στις πιο προηγμένες αγορές κεφαλαίου στον κόσμο. Κι αυτό εξηγεί γιατί ο περισσότερος υπεράκτιος πλούτος καταλήγει να κατευθύνεται, μέσω των «νησιών θησαυρού», στους τελικούς παραδείσους - οικονομικά κέντρα του Πρώτου Κόσμου, όπως η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, η Ζυρίχη, η Γενεύη, η Φρανκφούρτη και, σε μικρότερο βαθμό, η Σιγκαπούρη, το Χονγκ Κονγκ και το Ντουμπάι. Αυτοί είναι οι απόλυτοι παράδεισοι (και όχι το αρχιπέλαγος των υπεράκτιων αγωγών ή των νησιών του θησαυρού) που αποτελούν τον τελικό προορισμό για το μεγαλύτερο μέρος του λεγόμενου υπεράκτιου ιδιωτικού πλούτου. Επιπλέον, οι αρχιτέκτονες και οι ελεγκτές της κυκλοφορίας του δικτύου που συνθέτουν την παγκόσμια βιομηχανία καταφυγίων ήταν και είναι οι μεγαλύτερες ιδιωτικές τράπεζες του κόσμου - γιγάντια επώνυμα ιδρύματα, όπως η HSBC, η UBS, η Credit Suisse, η Citigroup, η Bank of America, η RBS, η Barclays, τα Lloyds, η Standard Chartered, η JPMorgan Chase, η Wells Fargo, η Santander, η Credit Agricole, η ING, η Deutsche Bank, η BNP Paribas, η Morgan Stanley και η Goldman Sachs. Από τη δεκαετία του 1970, οι τράπεζες αυτές έχουν διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην προσέλκυση πλούσιων επενδυτών και ανώτερων στελεχών ως πελάτες, βοηθώντας τους να μετακινήσουν τον πλούτο τους και να τον επενδύσουν αφορολόγητα υπό την κάλυψη υπεράκτιων αμοιβαίων κεφαλαίων και εταιρειών, παρέχοντας υπηρεσίες διαχείρισης χαρτοφυλακίου, αλλά και βοηθώντας τους να έχουν πρόσβαση σε αυτά τα πλούτη τους από μακριά. Οι top 50 βασικοί παίκτες της διεθνούς ιδιωτικής τραπεζικής βιομηχανίας αντιπροσωπεύουν σήμερα τουλάχιστον το ήμισυ του συνόλου του διασυνοριακού ιδιωτικού χρηματοπιστωτικού πλούτου (τουλάχιστον 12 με 14 τρισεκατομμύρια δολάρια, από τα 24 ώς 36 τρισ. δολάρια το 2015). Και οι κορυφαίες δώδεκα τράπεζες από μόνες τους αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ήμισυ όλων αυτών των υπεράκτιων (off shore) ιδιωτικών τραπεζικών χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων. Η συγκέντρωση όλων αυτών των χρημάτων σε μια σχετικά μικρή χούφτα τραπεζών, hedge funds, ασφαλιστικών εταιρειών και των θυγατρικών τους διαχειριστών περιουσιακών στοιχείων είναι αδιαμφισβήτητη. Φυσικά, τα ιδρύματα αυτά θα σας πουν ότι αυτό απλώς αντανακλά την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών τους, αλλά η αλήθεια είναι ότι εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι οι πλούσιοι υπεράκτιοι επενδυτές αποστρέφονται το ρίσκο όταν πρόκειται για τη διαχείριση του υπεράκτιου πλούτου τους. Για να είναι προσεκτικοί, ως εκ τούτου, τείνουν να ευνοούν τα μεγαλύτερα, πιο καθιερωμένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, στα οποία συνήθως μπορούν -αλλά όχι πάντα- να υπολογίζουν για να διασφαλίζουν τον πλούτο τους ακόμη και από μεγάλες αποστάσεις. Με άλλα λόγια, βλέπουν προς τις τράπεζες που είναι πολύ μεγάλες για να αποτύχουν.

Εν ολίγοις, μια χούφτα από τις βασικές πλούσιες χώρες του ΟΟΣΑ, από τις οποίες προέρχονται οι περισσότερες από αυτές τις γιγαντιαίες τράπεζες -οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ελβετία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία και το Βέλγιο-, είναι τελικά οι πραγματικοί παράδεισοι όταν πρόκειται για το πού καταλήγει η περισσότερη φυγή κεφαλαίων από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Θα ήταν τουλάχιστον τρελός εκείνος που θα έσφαζε την «κότα με το χρυσό αυγό» και γι' αυτό το μόνο που μπορεί να περιμένει κανείς είναι: απέραντη σιωπή και διακριτικότητα, η οποία από καιρού εις καιρόν θα διακόπτεται από κάποια μεμονωμένα περιστατικά επίδειξης... ευαισθησίας. Γιατί όπως και να το κάνουμε, τους πολιτικούς σε αυτές τις πλούσιες χώρες το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να καταφέρουν να κρατούν «πολλά καρπούζια στη μασχάλη τους». Κοντολογίς, να χαϊδεύουν και να βοηθούν τους ισχυρούς, αλλά και να ρίχνουν στάχτη στα μάτια των πολλών, οι οποίοι έχουν αρχίσει να αντιδρούν σε αυτή την απροκάλυπτη εύνοια προς τους πλούσιους. Αλλά ας μη γελιόμαστε. Όταν έρθει η ώρα των αποφάσεων, οι ισχυροί του πλανήτη θα στηρίξουν -όπως πάντα- τον πλούτο. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση μιλάμε για αμύθητο πλούτο. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, το παγκόσμιο απόθεμα του μη καταγεγραμμένου ιδιωτικού χρηματοπιστωτικού καθαρού ενεργητικού -συμπεριλαμβανομένων του συναλλάγματος, των τραπεζικών καταθέσεων, των μετοχών και των ομολόγων και άλλων εμπορεύσιμων χρεόγραφων- που επενδύεται σε ή μέσω υπεράκτιων παραδείσων, ήδη ανήλθε σε 21 με 32 τρισ. δολάρια μέχρι το τέλος του 2010, περίπου το 10% - 15% του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού πλούτου. Και συνεχώς αυγαταίνει. Από το 2004 μέχρι το 2015, ακριβώς εν μέσω της οικονομικής κρίσης, αυξήθηκε με ονομαστικό μέσο ετήσιο ρυθμό σχεδόν 16%. Μάλιστα, εκτιμάται ότι το 2015 το κεφάλαιο του υπεράκτιου ιδιωτικού χρηματοπιστωτικού πλούτου άξιζε τουλάχιστον 24 τρισ. με 36 τρισ. δολάρια. Επιπλέον, η αξία του μη χρηματοπιστωτικού καθαρού διασυνοριακού πλούτου -ακίνητα, χρυσός και άλλα πολύτιμα μέταλλα, πολύτιμοι λίθοι, τέχνη, σπάνια βιβλία, αυτοκίνητα, θρησκευτικές εικόνες, φωτογραφίες, άλλα συλλεκτικά αντικείμενα, θαλαμηγοί, πλοία, υποβρύχια, ιδιωτικά τζετ, αγροκτήματα, ορυχεία, δάση και κοιτάσματα πετρελαίου-, που κατέχονται μέσω ανώνυμων εταιρειών σε (οικονομικά) καταφύγια, καταπιστεύματα, ιδρύματα και ιδιωτικά θησαυροφυλάκια, τώρα αξίζουν τουλάχιστον ακόμα 5 έως 10 τρισ. δολάρια.

Και όλος αυτός ο πλούτος ανήκει σε πολύ λίγους ανθρώπους και η διαχείρισή του είναι υπόθεση ενός εξίσου περιορισμένου αριθμού φορέων. Περισσότερο από το 85% - 90% ανήκει μόλις στο 0,014% του παγκόσμιου πληθυσμού. Και οι κορυφαίες 100.000 οικογένειες στον πλανήτη, καθεμιά από τις οποίες έχει μια καθαρή αξία τουλάχιστον 30 εκατ. δολαρίων, κατέχουν τουλάχιστον το ένα τρίτο από αυτό. Για όλους αυτούς τους λόγους οι πλούσιοι του πλανήτη δεν έχουν λόγο να ανησυχούν όταν έχουν τόσο ισχυρούς φίλους να νοιάζονται για το κομπόδεμά τους...