Η Ευρώπη στον τριπολικό κόσμο
Δημοσίευση: ΑΥΓΗ 30 Δεκεμβρίου 2018
Του Λευτέρη Στουκογιώργου - Πρέπει επιτέλους να συνειδητοποιήσουμε ότι ο παλιός τρόπος που διαβάζαμε τη γεωπολιτική δεν ισχύει. Το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα πλέον είναι τριπολικό, υπό την έννοια των σφαιρών επιρροής
Του Λευτέρη Στουκογιώργου
Μετά την εκλογή Τραμπ πρέπει επιτέλους να συνειδητοποιήσουμε ότι ο παλιός τρόπος που διαβάζαμε τη γεωπολιτική δεν ισχύει. Το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα πλέον είναι τριπολικό, υπό την έννοια των σφαιρών επιρροής. ΟΙ ΗΠΑ του αυταρχικού Τράμπ, η Ρωσία του απολυταρχικού Πούτιν και η Κίνα του συγκεντρωτικού Προέδρου Σι Τζινπίνγκ. Σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες, παρατηρούμε ότι η ηγεμονία των ΗΠΑ αμφισβητείται αλλά η κυριαρχία παραμένει αμερικανική, όπως κυρίαρχο νόμισμα παραμένει το δολάριο, παρότι βρισκόμαστε στην αρχή μιας σταδιακής μετάβασης από την κυριαρχία του δολαρίου σε ένα πολυπολικό σύστημα νομισμάτων.
Σε στρατηγικό επίπεδο, το αμερικανικό σχέδιο που έχει εξυφανθεί από το 2002, η «Κυριαρχία πλήρους φάσματος» (Full-spectrum dominance), αφορά την παγκόσμια επικράτηση σε όλα τα επίπεδα σύγκρουσης συμπεριλαμβανομένων της διαστημικής, ηλεκτρομαγνητικής, ενεργειακής, ψυχολογικής, βιοτεχνολογικής και του κυβερνοχώρου. Η γραμμή Τραμπ του America First και του προστατευτισμού δημιουργεί νέο επίπεδο συγκρούσεων. Πλέον, εκτός του νομισματικού έχουμε και εμπορικό πόλεμο, με κύρια στόχευση τα εμπορικά πλεονάσματα της Κίνας και Γερμανίας αλλά και μεταστροφή του κύριου εχθρού από τη Ρωσία στην Κίνα. Ανατροπή λοιπόν της στρατηγικής των δημοκρατικών της Wall Street.
Ο δρόμος του μεταξιού
Η Κίνα, με την τεράστια οικονομική ανάπτυξη, κατάρτισε το «Aναπτυξιακό σχέδιο της επόμενης γενιάς τεχνητής νοημοσύνης» το 2017, «Next Generation Artificial Intelligence Development Plan», με στόχο να γίνει ηγέτιδα δύναμη μέχρι το 2030. Ο θαλάσσιος και οδικός δρόμος του μεταξιού, δεν είναι μόνο οικονομικός διάδρομος αλλά και στρατηγικός. Η σύγκρουσή της με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της στον Ν. Ειρηνικό και Ινδικό, η οικονομική και στρατιωτική συνεργασία της με τη Ρωσία, η επιρροή της στην Αφρική και η οικονομική διείσδυσή της στην Ευρώπη είναι μέρος της παγκόσμιας στρατηγικής της.
Η Ρωσία, που επανέκαμψε στην παγκόσμια σκηνή την τελευταία δεκαετία, δεν έχει την οικονομική δύναμη των παραπάνω αλλά έχει κύριο λόγο στα νέα στρατηγικά όπλα και στην ενέργεια, ενώ ήταν πρωτοπόρα στην τεχνολογία των κβαντικών υπολογιστών που θα κυριαρχήσουν την επόμενη πενταετία. Δημιουργεί πλαίσιο «χωρών - μαξιλάρια» γύρω της και προσπαθεί να επικρατήσει στον χώρο της Κ. Ασίας και Μ. Ανατολής και να δημιουργήσει διαδρόμους επιρροής στην Ευρώπη.
Ποιος θα προλάβει το τρένο;
Σε κάθε περίπτωση, η Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση θα είναι βασικός παράγοντας επανακαθορισμού του παγκόσμιου συσχετισμού δύναμης. Οι χώρες που θα «ανέβουν νωρίς στο τρένο» θα είναι αυτές που θα επωφεληθούν στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας. Όμως θα φέρει ταυτόχρονα έναν νέο κίνδυνο για τη δημοκρατία που ονομάζεται “Taylorisation of the brains” (Τευλορισμός των εγκεφάλων), με σοβαρές πολιτικές, κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις. Η ρομποτοποίηση του ανθρώπου και η μεγάλη απώλεια θέσεων εργασίας δεν είναι σενάριο από το μέλλον αλλά η πραγματικότητα της επόμενης δεκαετίας και η Αριστερά πρέπει να δώσει τη δική της πρόταση.
Η τρέχουσα περίοδος θυμίζει έντονα την περίοδο του μεσοπολέμου σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, αλλά στην μεγάλη εικόνα, επανέρχεται η στρατηγική των σφαιρών επιρροής, όπως την περίοδο πριν τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Η κρίση του '08 δεν έλυσε τα προβλήματα, που πλέον συσσωρεύονται σε υψηλότερο επίπεδο και μια νέα παγκόσμια κρίση είναι πιθανή χωρίς να υπάρχουν τα εργαλεία αντιμετώπισής της.
Η μεγάλη χαμένη
Η Ευρώπη θα συμπιεστεί μεταξύ των τριών υπερδυνάμεων. Είναι ήδη η μεγάλη χαμένη από το σπάσιμο της συμφωνίας ΗΠΑ - Ρωσίας των πυραύλων μέσου βεληνεκούς, εφόσον μένει εκτεθειμένη σε πιθανή σύγκρουση. Ο προστατευτισμός του Τραμπ ήταν ένα σοκ για τη νεοφιλελεύθερη Ευρώπη της παγκοσμιοποίησης και ειδικά για τον γερμανικό μερκαντιλισμό. Η ηγεμονία της Γερμανίας στηρίχτηκε στις εξαγωγές μέσω της παγκοσμιοποίησης, ζημιώνοντας όμως τις γειτονικές χώρες του ευρωπαϊκού Νότου (εκτός της Γαλλίας), μέσω του ντάμπινγκ τιμών και μισθών, αλλά και τις ανατολικές όπου είναι βαθιά η διείσδυση του γερμανικού κεφαλαίου. Η κρίση του '08 ήταν τελικά «μια ευκαιρία», αλλά μόνο για τη γερμανική πολιτικοοικονομική ελίτ και τις «ουρές» της!
Ο Μπάνον και η μαύρη διεθνής
Όμως ή άνοδος του Τραμπ ήταν ακόμα πιο ανησυχητική για τις προοδευτικές δυνάμεις εφόσον παρήγαγε την νέα Ακροδεξιά, την επονομαζόμενη Εναλλακτική Δεξιά (Alt.Right). Αυτή τη μορφή φασισμού που δεν είναι κρατικίστικη, όπως ο ναζισμός / φασισμός, αλλά βαθιά νεοφιλελεύθερη. Στηρίζεται στην ευρεία διάδοση fake news, την παραχάραξη της ιστορικής και επιστημονικής αλήθειας και έδωσε καρπούς εκτός των ΗΠΑ στη Βρετανία του Μπρέξιτ και στη Βραζιλία του Μπολσονάρου. Η προσπάθεια του επιτελείου του Στηβ Μπάνον για τη δημιουργία μαύρης διεθνούς έχει βρεί πρόσφορο έδαφος στην Ευρώπη του Σαλβίνι, του Όρμπαν, της Λεπέν της γερμανικής AfD, αλλά και στην Ελβετία. Η άνοδος της «Εναλλακτικής Δεξιάς» στην Ευρώπη οφείλεται στη νεοφιλελεύθερη αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης που αύξησε τις ανισότητες και το έλλειμμα δημοκρατίας μέσα από πολιτικές αποπληθωρισμού και λιτότητας, και πολιτικές πλήρους απελευθέρωσης των χρηματοπιστωτικών αγορών.
Η ξενοφοβία, ο φόβος για το διαφορετικό, ο εθνικισμός, η φαντασιακή αναζήτηση της χαμένης ταυτότητας και της εθνικής υπερηφάνειας σε ένα δήθεν λαμπρό παρελθόν και η επικίνδυνη μετατόπιση της ευρωπαϊκής Δεξιάς σε ακροδεξιές θέσεις εξηγούν την άνοδο του φαινομένου.
Το ανάχωμα της Αριστεράς
Η Ακροδεξιά όμως δεν κερδίζει εκεί όπου η Αριστερά είναι δυνατή, όπως εδώ στον Νότο του ΣΥΡΙΖΑ, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Η άνοδος των Σάντερς και Κόρμπιν δίνει ελπίδα για ένα μεγάλο προοδευτικό μέτωπο. Η Αριστερά, οι Πράσινοι και οι Σοσιαλδημοκράτες σε ρήξη με το νεοφιλελεύθερο μοντέλο είναι ανάγκη να συνθέσουν τις αντιθέσεις τους μέσα από μια συμμαχία για την αλλαγή των ευρωπαϊκών συσχετισμών. Tο Φόρουμ του Μπιλμπάο, η προοδευτική συμμαχία στο Ευρωκοινοβούλιο και οι αποφάσεις του συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Αριστεράς κινούνται σε αυτή την κατεύθυνση. Στα θετικά καταγράφεται και η άνοδος των Πρασίνων στη Β. Ευρώπη, που οφείλεται στη σωστή θέση τους στο μεταναστευτικό και στα θέματα ποιότητας ζωής.
Όσο για το ευρύ αντιφασιστικό μέτωπο που προτείνουν διάφοροι Ευρωπαίοι, έχει μια βασική προϋπόθεση για να πετύχει: τη ρήξη με τον νεοφιλελευθερισμό, γιατί σε τελική ανάλυση αυτός είναι που θρέφει την Ακροδεξιά.
Η νεοφιλελεύθερη, παγιωμένη θεσμικά, αρχιτεκτονική της Ευρώπης πρέπει να αλλάξει ριζοσπαστικά, ειδικά σε αυτή τη συγκυρία που σχεδιάζεται το μέλλον της. Στόχοι θα έπρεπε να είναι η ανάπτυξη μέσω της κυκλικής οικονομίας, η στήριξη της απασχόλησης και η κατάργηση του πρεκαριάτου, η κοινωνική συνοχή και όχι η εμμονή σε πολιτικές που οδηγούν σε αύξηση των ανισοτήτων και του δημοκρατικού ελλείμματος. Παράδειγμα, ο προϋπολογισμός της Ευρωζώνης που προτείνει ο γαλλογερμανικός άξονας, πέραν του ότι πρέπει να χρηματοδοτείται από εξωτερικές πηγές, όπως ο φόρος επί των χρηματιστηριακών συναλλαγών και η φορολόγηση των πολυεθνικών, οφείλει να έχει ως στόχο την σύγκλιση και την κοινωνική συνοχή. Δημοκρατικά επαυξημένος κοινός προϋπολογισμός, ένας διαμοιρασμός των κινδύνων, κοινή φορολογική πολιτική, αλλαγή του νεοφιλελεύθερα δομημένου νομικού καθεστώτος, ένας δημοκρατικός έλεγχος της ΕΚΤ και της Κομισιόν μέσω του Ευρωκοινοβουλίου, θα ήταν οι απαραίτητες προϋποθέσεις για ριζική επαναθεμελίωση της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής και τον μετασχηματισμό της Ευρώπης σε προοδευτική κατεύθυνση. Η μείωση των ανισοτήτων, η διεύρυνση της δημοκρατίας και η μείωση του εργάσιμου χρόνου, με ταυτόχρονη αύξηση των πραγματικών μισθών είναι οι βασικοί πυλώνες.
Σε μια περίοδο που ο ιστορικός χρόνος συμπιέζεται και οι αλλαγές που έρχονται με την τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση θα είναι ταχύτατες, τα ζητήματα αποκτούν όλο και πιο παγκόσμιο χαρακτήρα. Τα προβλήματα είναι υπερεθνικά και απαιτούν υπερεθνικές λύσεις.
