Το στοίχημα της Κίνας
Σιώτος Γιάννης
|
δημοσιεύτηκε στην ΑΥΓΗ 10.03.2016
Το στοίχημα της Κίνας
Του Γιάννη Σιώτου
Τα στοιχεία είναι πραγματικά εντυπωσιακά και συνεχώς φέρνουν στη σκέψη κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου ένα ερώτημα: Είναι τελικά η κινεζική οικονομία τόσο ισχυρή όσο φαίνεται ή μήπως η επόμενη μέρα, μετά το τέλος της φθηνής εργασίας, είναι ένα ξεφούσκωμα που θα απειλήσει όχι μόνο την ίδια, αλλά και την παγκόσμια οικονομία; Ή μήπως μια επιδείνωση της κινεζικής οικονομίας θα ανοίξει νέα γεωπολιτικά μέτωπα σε όλο τον κόσμο;
Αν μελετήσει κανείς τα οικονομικά στοιχεία, σίγουρα οδηγείται σε αντιφατικά συμπεράσματα. Από τη μία πλευρά, η οικονομία της Κίνας, παρά την επιβράδυνση, εξακολουθεί να εμφανίζει εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης. Πριν από λίγες μέρες, κατά την έναρξη των εργασιών του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου, ο Κινέζος πρωθυπουργός Λι Κετσιάνγκ μπορεί να υποβάθμισε τις προβλέψεις για την ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας σε 6,5% έως 7%, αλλά, παρ' όλα αυτά, οι ρυθμοί μεγέθυνσης εξακολουθούν να είναι εντυπωσιακοί, συγκρινόμενοι με όλες τις μεγάλες οικονομίες του πλανήτη. Έτσι, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) για το 2015, έφθασε τα 67.700 δισεκατομμύρια γουάν (10.380 δισεκατομμύρια δολάρια). Ο τομέας των υπηρεσιών συνέβαλε 50,5% και αυτή είναι η πρώτη φορά που οι υπηρεσίες αντιπροσώπευαν περισσότερο από το ήμισυ του ΑΕΠ.
Την ίδια στιγμή, η κινεζική κυβέρνηση σχεδιάζει την εφαρμογή ενός προγράμματος τόνωσης της οικονομίας, με στόχο τη δημιουργία 10 εκατ. νέων θέσεων εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, οι επενδυτικές δαπάνες της κεντρικής κυβέρνησης θα ανέλθουν σε 500 δισεκατομμύρια γουάν (77 δισεκατομμύρια δολάρια), ενώ σε εθνικό επίπεδο οι δαπάνες για την κατασκευή σιδηροδρόμων θα υπερβούν τα 800 δισεκατομμύρια γουάν (σχεδιάζεται η κατασκευή μιας δεύτερης σιδηροδρομικής σύνδεσης του Θιβέτ με άλλα μέρη της χώρας) και για την οδοποιία τα 1.650.000.000.000 γουάν. Επίσης, η Κίνα θα αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της κατά 7,6 % το 2016, δηλαδή λιγότερο από ό,τι τα προηγούμενα έτη. Πρόκειται για τη μικρότερη ποσοστιαία αύξηση της τελευταίας εξαετίας. Τέλος, τα συναλλαγματικά αποθέματα της Κίνας εξακολουθούν να είναι τα μεγαλύτερα στον κόσμο, αν και μειώθηκαν σε 3.200 δισεκατομμύρια δολάρια (2.940 δισεκατομμύρια ευρώ) τον Ιανουάριο.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και τα άσχημα νέα. Οι πιέσεις στη χρηματιστηριακή αγορά αλλά και την αγορά ακινήτων εξακολουθούν να υφίστανται. Παράλληλα, τον Φεβρουάριο, σε ετήσια βάση, οι εξαγωγές της Κίνας υποχώρησαν κατά 25,4%, στα 126.100 εκατομμύρια δολάρια (115 δισεκατομμύρια ευρώ), εξέλιξη που υποδηλώνει τα σημαντικά προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Η πτώση ήταν μεγαλύτερη από ό,τι είχαν προβλέψει οι οικονομολόγοι, καθώς οι επιπτώσεις από την αδύναμη ζήτηση που προέρχεται από τις μεγάλες διεθνείς αγορές έχουν επηρεάσει τις κινεζικές μεταποιητικές επιχειρήσεις τους τελευταίους οκτώ μήνες. Τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν την Τρίτη έδειξαν επίσης ότι οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά 13,8%, σε 93,6 δισεκατομμύρια δολάρια (85 δισεκατομμύρια ευρώ). Σημειώνεται ότι κάμψη των εισαγωγών καταγράφεται τους τελευταίους 16 μήνες. Ταυτόχρονα, το δημόσιο χρέος έφθασε στο 40,6% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος στο τέλος του 2015, από 32,5% το 2012, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Moody's .
Αλλά υπάρχουν κι άλλοι κακοί αριθμοί. Η συνολική χωρητικότητα των φορτίων που μεταφέρονται μέσω σιδηροδρόμου στο εσωτερικό της χώρας μειώθηκε κατά 4,7% το 2014 και 10,5% το 2015. Τον Δεκέμβριο του 2015 παρατηρήθηκε 15% μείωση της χωρητικότητας, έναντι του Δεκεμβρίου 2014, μια μείωση σε ετήσια βάση που διατηρήθηκε σταθερή για αρκετούς μήνες. Οι εξαγωγές της Κίνας μειώθηκαν επίσης κατά 2,8% μεταξύ 2014 και 2015. Ο Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (purchasing managers' index, PMI) έχει κολλήσει κάτω από το 50, υποδεικνύοντας μια μακροπρόθεσμη συρρίκνωση της μεταποιητικής δραστηριότητας. Τα έσοδα από τον φόρο προστιθέμενης αξίας στην Κίνα (ΦΠΑ) αυξήθηκαν κατά το πενιχρό ποσοστό του 0,8% το 2015.
Όλα αυτά τα στοιχεία ενισχύουν την άποψη που τον τελευταίο καιρό διατυπώνεται όλο και πιο ηχηρά: το μόνο πράγμα που διατηρεί την κινεζική οικονομία στη ζωή είναι οι κρατικές δαπάνες. Ως μέρος του τελευταίου προγράμματος (οικονομικής) τόνωσης στον κόσμο, οι δαπάνες του Πεκίνου αυξήθηκαν κατά ένα επίσημα αναγνωρισμένο ποσοστό του 15,8% το 2015, φέρνοντας το επίσημο έλλειμμα του προϋπολογισμού της κυβέρνησης ως το 2,3% του ΑΕΠ. Η αύξηση των δαπανών ήταν ακόμη υψηλότερη προς το τέλος του 2015, φτάνοντας το 36% από έτος σε έτος τον Οκτώβριο του 2015. Το σύνολο περιλαμβάνει τόσο τις κεντρικές δαπάνες όσο και τις δαπάνες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά όχι τα στοιχεία εκτός προϋπολογισμού, τις δαπάνες από κρατικές επιχειρήσεις ή τα με ευνοϊκούς όρους δάνεια που πραγματοποιούνται από κρατικές τράπεζες.
Αποτέλεσμα αυτών των αντιφατικών και αλληλοσυγκρουόμενων στοιχείων είναι ότι οι προβλέψεις των πιο έγκυρων οικονομικών ινστιτούτων και αναλυτών εμφανίζουν μεταξύ τους χαοτικές διαφορές. Μια δημοσκόπηση του CNN σε οικονομολόγους της βιομηχανίας έδειξε ανάπτυξη για το 6,5% στο 2016. Το ΔΝΤ μιλά για 6,3%. Υπάρχουν όμως και πολλοί σκεπτικιστές. Η Barclay's λέει ότι δεν θα υπερβεί το 6%, η Citi το 5% και το συνεχώς απαισιόδοξο Conference Board περιμένει την ανάπτυξη μόλις στο 3,7% το 2016! Ακόμα και το ΔΝΤ, που για πολλούς απέτυχε να έρθει σε πλήρη συμφωνία με τις μεγάλες ανισορροπίες στην κινεζική οικονομία, έχει αρχίσει να επανεκτιμά τη στρατηγική του. Στις ετήσιες εκθέσεις του Ταμείου για την Κίνα γίνονται προειδοποιήσεις σχετικά με τα ιδιαίτερα μακροοικονομικά προβλήματα που έχουν ήδη αρχίσει να ταράζουν τις παγκόσμιες αγορές. Το ΔΝΤ κάλεσε τις κινεζικές αρχές να προσεγγίσουν την οικονομική απορρύθμιση προσεκτικά, τονίζοντας τη σημασία της προσεκτικής αλληλουχίας των μεταρρυθμίσεων και την τοποθέτηση σκληρών δημοσιονομικών περιορισμών για τις επιχειρήσεις πριν ανοίξουν τις (κινεζικές) αγορές. Παρ'όλα αυτά, το Ταμείο εξακολουθεί να θεωρείται από κάποιους ως ένας διαφημιστής των μεταρρυθμίσεων της αγοράς που οδήγησαν στη σημερινή κρίση της Κίνας.
Σε κάθε περίπτωση, όλοι συμφωνούν ότι η κινεζική ατμομηχανή "αγκομαχεί". Σε αυτό που διατυπώνονται αμφιβολίες είναι αν αυτό το αγκομαχητό μπορεί να σημαίνει "κλατάρισμα" ή πρόκειται για μια ελεγχόμενη κατάσταση. Και οι επιπτώσεις από αυτές τις δύο εντελώς διαφορετικές καταστάσεις μπορεί να έχουν καταλυτικές επιπτώσεις όχι μόνο στην Κίνα, αλλά και στην παγκόσμια οικονομία. Για να το κατανοήσει κανείς αυτό, δεν έχει παρά να μελετήσει τα στοιχεία του διεθνούς εμπορίου και τον βαθμό της εξάρτησης της οικονομίας της Ε.Ε., αλλά και των ΗΠΑ από τον κινεζικό δράκο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η κορυφαία εμπορική εταίρος της Κίνας, ενώ οι ΗΠΑ ακολουθούν στη δεύτερη θέση. Οι εξαγωγές προς αυτές τις μεγάλες αγορές μειώθηκαν σχεδόν κατά 11%.
Εξίσου ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει και ο τρόπος με τον οποίο η κινεζική ηγεσία θα αντιμετωπίσει την κρίση. Η συνταγή της σταθεροποίησης είτε μέσω δημοσιονομικών ελλειμμάτων είτε μέσω πιστώσεων είναι στον αντίποδα της σύγχρονης ορθόδοξης οικονομικής γραμμής, που θέλει τις κρίσεις να αντιμετωπίζονται με απόλυτη δημοσιονομική και νομισματική πειθαρχία. Αν στην πράξη φανεί ότι ο κινεζικός δρόμος αποδειχθεί -για ακόμα μία φορά- αποτελεσματικός, τότε το δυτικό νεοφιλελεύθερο οικονομικό δόγμα θα δεχτεί ένα συντριπτικό κτύπημα. Στην αντίθετη περίπτωση, μπορεί οι οπαδοί του νεοφιλελευθερισμού να πανηγυρίζουν επειδή η "θρησκεία" τους επικράτησε, αλλά τα δεινά που θα ακολουθήσουν για την παγκόσμια οικονομία θα είναι τόσο μεγάλα, ώστε αυτοί οι πανηγυρισμοί να χαθούν μέσα στις οιμωγές μιας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Ακόμα ένα στοιχείο που παρουσιάζει τεράστιο, πολιτικό αυτή τη φορά ενδιαφέρον, είναι αν για την κινεζική ηγεσία αρκεί το σημερινό αυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησης για να τιθασεύσει τις αντιδράσεις που σίγουρα θα προκληθούν από τα προγράμματα περικοπών που έχει αναγγείλει και από την επιβράδυνση της οικονομίας, που σίγουρα θα επηρεάσει τόσο το επίπεδο των αποδοχών όσο και το ύψος των κοινωνικών παροχών. Θα προχωρήσει σε ακόμα μεγαλύτερο αυταρχισμό; Θα προσπαθήσει να στρέψει το ενδιαφέρον στα γεωπολιτικά μέτωπα που έχει ανοίξει –και δεν είναι λίγα-ενισχύοντας τον εθνικισμό; Θα αποπειραθεί να αντιμετωπίσει τις αντιδράσεις, με φιλελευθεροποίηση;
Σε κάθε περίπτωση, οι περιπέτειες της Κίνας τα αμέσως επόμενα χρόνια θα είναι μια διαρκής οικονομική και πολιτική πρόκληση τόσο για την ίδια όσο και για ολόκληρο τον πλανήτη.
